UP Projecten in maatschappelijk vaarwater: PFAS en opkomende stoffen (POPUP)
PFAS en opkomende stoffen: onze nieuwe erfvijand
Zoals Nederland de eeuwig strijd voert tegen onze ‘erfvijand’ het water, zo hebben we er een nieuwe strijd bij gekregen: opkomende stoffen – stoffen die al jaren in ons milieu zitten maar waarvan het nu pas duidelijk word hoeveel dat is en welke consequenties met zich mee brengt. De ongemak rond PFAS laat eens te meer zien dat we als Nederland kwetsbaar zijn op het gebied van opkomende stoffen en hoe een gedegen voorbereiding noodzakelijk is. De aanvraag om opkomende stoffen onder de loep te nemen kwam in de uitvraag 2017-2018 bij het Convenant binnen maar blijft in de huidige maatschappij uiterst relevant. Het POPUP projectteam kan worden gezien als een hoofdrolspeler bij het overwinnen van deze uitdagingen. Het Convenant ondersteunt hen in hun doelen.
Martijn van Houten, in het POPUP consortium namens Witteveen+Bos, beantwoordt een paar Q en A’s.
Q: Wat was het doel van het project?
A: Doel van het POPUP project (Project OPkomende stoffen voor het UP) is:
- Een aanzet maken voor een signalerings- en preventiesysteem voor opkomende stoffen in de bodem en de ondergrond
- Een aanzet maken voor lokaal/regionaal te gebruiken handelingskader(s) voor het omgaan met opkomende stoffen
- Verkenning van behoeften en van de vorm voor de kennisinfrastructuur voor opkomende stoffen
- Verzamelen van vervolgvragen die onderdeel worden van een ‘Kennisagenda opkomende stoffen’
- Eindgebruikers betrekken om de ontwikkelde “instrumenten” ook te toetsen in de praktijk
Het omgaan met opkomende stoffen steunt op 3 bouwstenen, een signaleringssysteem, preventie, en de handelingskaders. Het signaleringssysteem is erop gericht om tijdig die stoffen te identificeren die kunnen vrijkomen in het milieu en daarbij mogelijk leiden tot risico’s of nadelige effecten. Het moet dus tijdig de nieuwe zorgwekkende stoffen aanwijzen als input voor preventie en handelen. Preventie moet voorkomen dat opkomende stoffen in het milieu terecht komen. Enerzijds toont het preventiedocument welke systemen en beleid er al zijn, zoals REACH en de Nederlandse Richtlijn Bodembescherming (NRB), en er worden lacunes in het beleid aangewezen en worden aanbevelingen gedaan voor het goed toepassen en wellicht aanpassen van dit beleid. Anderzijds geeft het preventiedocument ook aan dat preventie ook bestaat uit het voorkomen van verdere verspreiding, door een verwijzing naar de handelingskaders. Die vormen een praktisch handvat voor de vertaling van gesignaleerde opkomende stoffen naar de dagelijkse praktijk.
Q: Wat heeft het opgeleverd?
A: Op dit moment (eind 2019) zijn de conceptproducten gereed. In een zestal pilots worden deze gedeeld met eindgebruikers en getoetst in de praktijk. Zo worden in de pilots enkele vragen en processen uitgediept of worden de opgestelde schema’s van het handelingskader doorlopen met omgevingsdiensten, gemeenten, provincies en waterschappen.
Q: Wat is de unieke waarde van het UP kennisproject in het PFAS dossier?
A: Door de PFAS ‘crisis’ is het werkveld zich bewust geworden van de complexiteit van een opkomende stof. Wat er bij het signaleren en vervolgens goed gaan handelen van nieuwe stoffen in onze bodem, baggerspecie of grondwater komt kijken is ontzettend complex. Ook is duidelijk hoe de complexiteit van samenwerkingen in de keten en hoe samenhang in beleid is vormgegeven. Het POPUP project brengt in beeld hoe overheden alvast aan de slag kunnen gaan als er een vermoeden is van een opkomende stof, zodat men niet verrast wordt maar voorbereidt is.
En inderdaad, het projectteam werkte hard aan een handelingskader voor PFAS. Dat werd ingehaald door het ministerie en dus werd het logischer om over bredere opkomende stoffen te gaan praten en om te starten met signalering van nieuwe opkomende stoffen. Juist als het Convenant in haar kerntaken niet meer de toon bepaald laat zijn nog wel zien hoe in Nederland mensenwerk van uiterst belang is. De begeleidingsgroep van het project heeft een sterke bezetting en haar leden zijn op verschillende plekken terug te vinden in dit dossier (kernteam PFAS, Veluweberaad, gemeentes). Dit project is exemplarisch van hoe het UP niet de eigenaar van is van een onderwerp of van deze discussie maar dat het klaarstaat om gedegen samenwerking waar de maatschappij om staat te springen te faciliteren.
Q: Wat zou je willen meegeven?
A: Opkomende stoffen beperken zich niet tot de (water)bodem of tot het grondwater. Ze zijn aanwezig in onze leefomgeving (bodem, water, lucht, productenen, etc) daarom is een integrale ketenbenadering en aanpak absoluut nodig!
Delen
