Toewerken naar een gezonde bodem in 2050
De bodem is letterlijk en figuurlijk het fundament van ons bestaan, maar die bodem wordt van alle kanten bedreigd. Ook de Europese Commissie (EC) ziet dat oorzaken en gevolgen van bodemaantasting geen grenzen kent en dat door niet-duurzaam bodembeheer en een veranderend klimaat deze ontwikkeling versnelt. Daarom komt de EC op 7 juni 2023 met een bodemgezondheidsrichtlijn.
Het voorstel voor een bodemgezondheidsrichtlijn vloeit voort uit de op 17 november 2021 gepubliceerde EU-bodemstrategie. Dat is een beleidskader met doelen en maatregelen waarin de Commissie uitlegt hoe zij wil toewerken naar gezonde bodems in 2050. Gezonde bodems kunnen optimaal bijdragen aan doelen op het gebied van biodiversiteit, circulaire economie en klimaat. In januari 2022 heeft de ministerraad een BNC-fiche vastgesteld waarin een eerste reactie is gegeven op de EU-Bodemstrategie.
Het ministerie van IenW is systeem-/stelselverantwoordelijk voor bodem en daarmee trekkend departement voor de EU-bodemstrategie en de EU bodemgezondheidsrichtlijn. Omdat een groot deel van Nederland uit landbouw- en natuurbodems bestaat werkt het ministerie hierin nauw samen met het ministerie van LNV.
‘Het is tijd om zo te handelen dat toekomstige generaties gebruik kunnen maken van schone, productieve en veerkrachtige bodems’
Margot de Cleen, Bodem+/RWS (Rijkswaterstaat) (adviseur EU-bodemstrategie/EU bodemrichtlijn)
Nationale visie gezonde/vitale bodems
'Een gezonde bodem is voor Nederland van groot belang in de aanpak van de grote maatschappelijke opgaven, aldus Mariska van Hintum, coördinator EU-bodemstrategie en EU bodemgezondheidsrichtlijn bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. 'Bodem vormt hierin een sleutelelement. In Nederland is heel lang gekeken naar wat de bodem aan kan in plaats van wat de bodem nodig heeft. Als gevolg van niet-duurzaam landgebruik en -beheer, overexploitatie en uitstoot van vervuilende stoffen zijn er tal van bodembedreigingen ontstaan. Zoals verdroging, verzilting, verontreiniging, verdichting, verzuring en erosie die hebben geleid tot uitputting van de bodem. Klimaatverandering maakt de effecten daarbij nog heviger. Een transitie in het denken is daarom nú nodig: de bodem is een systeem dat onderhoud vergt om de intrinsieke waarde en de waarde voor mens en natuur ook voor toekomstige generaties veilig te stellen.'
'Waar voorheen werd aangestuurd op een balans tussen beschermen en benutten, wordt nu het beschermen extra kracht bijgezet. Er wordt daarom aangestuurd op het bereiken van gezonde/vitale bodems door duurzaam bodembeheer en duurzaam bodemgebruik. Waarbij het gaat om het toewerken naar een veerkrachtige, energieke bodem. Een bodem die in staat is om zoveel mogelijk bodem-ecosysteemdiensten te leveren die bij een bepaald bodemtype/bodemfunctie horen. Denk aan voedsel- en biomassaproductie, koolstofreservoir, bron van grondstoffen, infiltratie, opslag, regeneratie van water, basis voor leven en biodiversiteit.'
Nationaal beleid
'In diverse lopende beleidstrajecten zetten we in op het toewerken naar gezonde bodems. Zo zet Water en Bodem sturend in op bodem als sturend element bij de inrichting van Nederland, waarbij niet alles overal kan en afwenteling moet worden voorkomen. De richtinggevende principes voor bodem die in dit kader zijn geformuleerd, moeten door de provincies worden meegenomen in de gebiedsprocessen. Onder het Programma Bodem en Ondergrond wordt onder meer uitwerking gegeven aan het begrip vitale bodems. Terwijl het Nationaal Milieuprogramma zich richt op vitale ecosystemen. In 2019 heeft LNV het Nationaal Programma Landbouwbodems geïntroduceerd, waarmee wordt gestuurd op het duurzaam beheer van alle landbouwgronden in uiterlijk 2030.'
Bron: ministerie van Infrastructuur en Waterstaat