Geef de bodem een stem

Juist dat algemene belang is soms een nadeel. Wie is dan echt verantwoordelijk voor de bodem? Omdat bodem zo belangrijk is voor iedereen, vinden we dat de bodem een stem moet krijgen. Met deze stem kan de bodem de aandacht vragen die nodig is om de functies van de bodem veilig te stellen, de bodemkwaliteit op peil te houden en landdegradatie te stoppen.

De uitdaging

De kernuitdaging is het vergroten van het ‘bodembewustzijn’ en het erkennen en meewegen van de intrinsieke waarde van de bodem voor dieren en planten. Een gezonde bodem is belangrijk voor welzijn en welvaart. Daarom is nú actie nodig om bodemkwaliteit te behouden en landdegradatie te stoppen.

Kortetermijnbelangen zoals het moeten bouwen, het moeten verbreden van wegen, het laag moeten houden van het waterpeil en het moeten vergroten van oogstopbrengsten overstemmen vaak het belang van een gezonde bodem voor andere opgaven. Deze focus op het kortetermijnbelang richt vaak onherstelbare schade aan. Door bij elke ingreep in onze leefomgeving na te denken ‘wat betekent dit voor de lange termijn?’; ‘is de bodem hier wel geschikt?’; ‘weegt de nieuwe functie op tegen het verlies van bodemfuncties?’, zijn verstandige keuzes te maken. Dit vraagt wel dat de bodem in het vizier is. Daarom is een stem voor de bodem belangrijk.

Studie ‘Geef de bodem een stem’

Rijkswaterstaat en (w)aardewoord verkenden (pdf, 4.9 MB) de mogelijkheden om bodem een stem te geven. De bodem heeft een stem nodig omdat:

• de waarde van de bodem voor planten en dieren (de intrinsieke waarde) wordt overruled door de waarde voor mensen
• de bodemkwaliteit op veel plaatsen achteruitgaat en waardoor bodem haar functies verliest
• de bodem onmisbaar is in de oplossing van onze maatschappelijke opgaven en vanuit deze opgave een steeds groter beroep wordt gedaan op de bodem en op de bodemdiensten
• de maatschappelijke kosten van niet duurzaam gebruik enorm zijn. Denk aan de kosten voor bodemverontreiniging, paalrot, verdroging en verzakkingen van infrastructuur

maatschappelijke opgaven: grote maatschappelijke opgaven zijn woningbouw, duurzame landbouw, klimaat, duurzame energie, natuur, circulaire economie

We kunnen bodem een stem geven door:

• educatie en vergroten van bodembewustzijn
• investeren in natuurervaring en beleving
• businessmodellen te ontwikkelen waarin gebruik van bodem en land samengaan met conservatie van bodem en land. Businessmodellen waarin we bodem niet beschouwen als handelswaar maar benaderen vanuit de intrinsieke waarde
• juridische borging van alle bodemfuncties
• rechten aan de bodem te geven, net zoals mensen rechten hebben
• de bodem te verbeelden via de kunsten

Meedoen?

Voor organisaties:

• Leg de rechten van de bodem vast in een wet.
• Borg de intrinsieke waarde van de bodem op eigen terrein.
• Kies voor pachtconstructies op voorwaardelijke basis, met oog op duurzaamheid en kwaliteit.
• Ga voor true pricing met lokale en kleine ketens waarbij de voordelen ook terugkeren bij de gemeenschap. Dat kan door belastingvoordelen toe te kennen.
• Investeer in natuuronderwijs, groene schoolpleinen en natuurspeeltuinen.

true pricing: beprijzen van producten op basis van hun economisch, sociaal en natuurlijk kapitaal

Voor burgers:

• Haal een vierkante meter tegel uit je tuin en vervang deze door open bodem.
• Bezoek een voedselbos, een tiny forest of het Museonder.
• Ervaar een blote voetenpad.

Meer weten?

Lees de verkenning Geef de bodem een stem (pdf, 4.9 MB) van Rijkswaterstaat en (w)aardewoord voor meer achtergrond bij de rechten van de bodem.

Meer weten over rechten van de natuur?

• een overzicht van landen waar natuur al rechten heeft
• het internationale programma Harmony with nature van de Verenigde Naties waarin de VN samenwerkt aan een balans tussen economie, maatschappij en milieu
• een wereldwijd netwerk waarin men samenwerkt aan rechten voor de natuur: Global alliance for the rights of nature
• een internationale tribunaal voor de rechten van de natuur: Rights of natureTribunal