Resultaten ILB-2

Wat hebben de deelnemende regio’s aan de ILB-2 precies gedaan? Wat heeft de ILB-2 opgeleverd? Op deze pagina krijgt u een beeld van de resultaten uit de verschillende regio’s, de onderwerpen en vragen die zijn opgepakt en de verschillende producten die zijn opgeleverd. Wilt u meer weten van een bepaalde regio? Dan kunt u contact opnemen met Bodem+ of met de contactpersoon van die regio. Deze staat bij elk project vermeld.

ILB2 25 - Verkenning bodemverbredingsthema's voor actualisatie bodembeleidsplannen 1 - Fundering leggen voor ketenhandhaving 2 - Neem mensen mee! 3 - Grondstromen in bestekken en contracten 4 - Website 'Ga tot de bodem' 5 - Verbeteren processen rondom bodem in civiele projecten 6 - Zoeken naar verbinding binnen en tussen gemeenten 7 - Gezamenlijk voorbereiden op de AMvB Bodemenergie en basiscursus ecosysteemdiensten 8 - Impuls voor het toezicht gaat nog moeizaam 9 - Communiceren met andere vakdisciplines 10 - Inzetten op preventie door laagdrempelige informatie via een webapplicatie 11 - Stimuleren van intergemeentelijke grondstromen en grondstromencoördinatie 12 - Samen leren en discussiëren tijdens werkbijeenkomsten 'Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen' 13 - Verkenningsworkshop ESD krijgt vervolg 14 - Een praktische blik op duurzame gebiedsontwikkeling met ecosysteemdiensten 15 - Urgente opgaven in een bodemagenda door verdieping in het werkveld 'van de ander' 16 - Koppeling ondergrond aan maatschappelijke thema's 17 - Een ondergrondagenda voor de regio 18 - Kijken met een ESD-bril 19 - Visie op de ondergrond gemeente Zuidplas en bewustwording van de ondergrond 20 - Optimaliseren van de rol van de ondergrond met een inspirerend bodemboek en praktische instrumenten 21 - Tijdelijk bestemmen braakliggende terreinen 22 - Nieuwe inzichten en praktische tools 23 - Gezamenlijk interferentiegebieden aanwijzen 24 - Samenwerking tussen regio's ten behoeve van communicatie aan externen 26 - Integreren duurzame benutting en bescherming van de ondergrond in ruimtelijke planvorming 27 - Professionalisering handhaving bodemenergie 28 - Doelmatige inzet van bodemenergie voor duurzame gebiedsontwikkeling 29 - Kennisvergroting bodemenergie, interferentie, beleidsregels en wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen 30 - Lokaal toetsingskader Besluit bodemenergiesystemen 31 - Sprokkelbosch op de kaart 32 - Samenwerking in grondwaterbeheer 33 - Bodeminformatiebeheer in de provincie Utrecht 34 - Duurzaam gebruik van de ondergrond in Zaanstad 35 - Ondergrond in de regio 36 - Rijnmond-regio 37 - Rijnmond-regio 38 - Professioneel opdrachtgeverschap en het Besluit bodemkwaliteit binnen het Heuvelland 39 - Samenwerking Drentse waterschappen 40 - Professioneel opdrachtgeverschap bij gemeenten 41 - ILB2 regio West-Friesland - onderdeel Besluit bodemkwaliteit - professioneel opdrachtgeverschap, toezicht en handhaving 42 - Rijnmond-regio 43 - Opstellen regionale handhavingstrategie bodem 44 - Zicht krijgen op meerwaarde van ecosysteemdiensten 45 - Ecosysteemdiensten en gebiedsontwikkeling

Hotspots

1 - Fundering leggen voor ketenhandhaving

Milieuadviesdienst Noord Friesland - Thema Bbk

Samenvatting project

Het doel van het ILB2 traject was om toezicht, de handhaving en het professioneel opdrachtgeverschap te verbeteren door een betere samenwerking en te leren c.q. gebruik te maken van elkaars kennis en kracht. In het project hebben diverse werkgroepen gewerkt om een aantal eindproducten op te leveren. De eindproducten zijn gepresenteerd in een afsluitende workshop aan de deelnemers uit de gemeenten. Het doel van het aanbieden van deze producten is een goede fundering van ketenhandhaving mogelijk te maken.

Instrumenten

  • cursus toezichthouders/handhavers Besluit bodemkwaliteit;
  • cursus civiele techniek Besluit bodemkwaliteit;
  • digitale tool (matrix) om meldingen te behandelen;
  • besteksvoorschriften en helpdesk;
  • digitale grondbank;
  • digitale tool om beter inzichtelijk te maken waar grondstromen naar toe kunnen.

Contactpersoon regio: Peter Esselaar, Milieuadviesdienst RNF
ILB-2 adviseur: Coert Fossen, Royal Haskoning DHV

2 - Neem mensen mee!

Samenwerkingsverband Drenthe - Thema Ecosysteemdiensten + Ondergrond

Samenvatting project
Met behulp van Impuls Lokaal Beheer 2 willen we de kennis over ondergrond en ecosysteemdiensten verbreden en nadrukkelijker op de agenda hebben bij gemeenten en waterschappen. Doelstelling is kennis op het gebied van ecosysteemdiensten, ondergrond en aanverwante bodemthema's binnen gemeenten, waterschappen en provincies verder te verbreden.

Hierbij hebben we gebruik gemaakt van ons bodemnetwerk, het zogenaamde Drents bodemberaad. Dit netwerk hebben we flink uitgebreid door naast gemeenten ook waterschappen aan te schrijven en vooral ook een beroep te doen op 'bodemmers' vanuit andere disciplines zoals ruimtelijke ontwikkeling en water. Het is nu de uitdaging om dit samen verder te ontwikkelen, ook in relatie tot de Rijksstructuurvisie.

Leerdoelen:

  • Kennis over ondergrond en ecosysteemdiensten verbreden.
  • Samen in regionaal verband aan de slag in het kader van visieontwikkeling.
  • Bewustwording van onderwerp in combinaties met ander beleidsterreinen.

Kansen:

  • Regionale samenwerking tussen gemeenten, waterschappen en provincie bij visie en beleidsontwikkeling.
  • Ondergrond en ecosysteemdiensten op de regionale bestuurlijke agenda's.
  • Gemeenten nemen bij de ruimtelijke ontwikkeling ook de kansen en de bedreigingen voor de ondergrond mee.

Succes- en faalfactoren
Het ILB-traject is uiteindelijk een succes als gemeenten, waterschappen en provincie bij visie en beleidsontwikkeling en bij ruimtelijke ontwikkelingen, ecosysteemdiensten en de ondergrond nadrukkelijk meenemen en daarbij ook de Rijksstructuurvisie betrekken. Daarbij samenwerken en afstemmen met regionale partners en ook in staat zijn het op de bestuurlijke agenda te krijgen.

Succesfactoren

  • Een impuls vanuit het Rijk is een stimulans waar je niet zomaar om heen kunt.
  • Zorg dat je een aanjager hebt en houdt. Iemand die in staat is een netwerk te organiseren en dit bij elkaar te houden.
  • Het met en door de mensen uit de regio zelf laten organiseren, geeft veel betrokkenheid.
  • Betrek andere partijen, disciplines en werkvelden er bij.
  • Sluit aan bij de eigen ervaringen/praktijk.
  • Betrek bestuurders er bij.

Faalfactoren

  • Maar beperkte prioriteit bij doelgroep.
  • Geen aanjager/trekker.
  • (Bestuurlijke) prioriteit ligt ergens anders.
  • Bezuinigingen.
  • Barri&aegrave;res waardoor het bestuurlijk niet landt.
  • De spin off na de ondersteuning komt vaak niet van de grond.

Instrumenten
Via het netwerk Drents bodemberaad heeft de ILB-adviseur in een bijeenkomst het gedachtegoed van Ecosysteemdiensten in combinatie met ondergrond breder onder de aandacht gebracht. Hiermee zijn de mensen uit het netwerk zelf vervolgens aan de slag gegaan. Dit heeft geleid tot 2 mooie praktijkvoorbeelden, uitgewerkt in workshops in combinatie met een veldbezoek.
Doelstelling is kennis op het gebied van Ecosysteemdiensten, ondergrond en aanverwante bodemthema's binnen gemeenten, waterschappen en provincie verder te verbreden. We menen door een netwerk aan bodem- en RO-specialisten met elkaar te verbinden hiermee een eerste goede modus is gevonden. Uiteindelijk willen we bereiken dat specifieke kennis over ecosysteemdiensten en ondergrond nadrukkelijker wordt meegenomen bij ruimtelijke ontwikkelingen. Een door het netwerk op te stellen visie en plan van aanpak ligt dan ook voor de hand.

Contactpersoon regio: Klaas van der Veen, Provincie Drenthe
ILB-2 adviseur: Claude Roovers, Tauw

3 - Grondstromen in bestekken en contracten

Regio IJsselland - Thema Bbk

Samenvatting project
In november 2012 is in een eerste sessie met de ILB2 groep een afweging gemaakt waaraan behoefte ontstond binnen de regio IJsselland. Binnen het kader van 'professioneel opdrachtgeverschap' is vooral ingezet op de coördinatie van grondstromen, hoe om te gaan met grondstromen binnen (civieltechnische) projecten en contractvorming. Daarbij is een standaardpresentatie opgesteld over de regionale bodemkwaliteitskaart en de nota bodembeheer. Deze presentatie heeft als doel communicatie naar civiele projectleiders en werkvoorbereiders in de gemeentelijke organisatie.

Medio september 2013 wordt een cursus voor bodemprofessionals binnen de provincie Overijssel georganiseerd. In deze cursus worden centraal en in groepen verschillende onderdelen behandeld die het thema professioneel opdrachtgeverschap raken. Zo wordt ingegaan op grondstromencoördinatie, bodem in bestek en contractvorming. De cursus is nadrukkelijk geen introductiecursus Besluit bodemkwaliteit. Het streven is om met elkaar een stap verder te komen hoe als gemeente, in de rol van opdrachtgever, zorgvuldig om te gaan met grondwerk. In deze cursus wordt ook aangemoedigd om van elkaar te leren en ervaring uit te wisselen.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
Na een korte peiling blijkt dat het enthousiasme en de deelname voor de workshop hoog is. Vrijwel alle gemeenten binnen de regio IJsselland reageerden positief. Ook gezien de samenwerking is de regio Twente ook uitgenodigd. Ook vanuit die regio komen veel enthousiaste reacties

Faalfactoren
Het blijkt lastig te zijn om een dergelijk, redelijk grootschalige georganiseerde, workshop te realiseren. Om een datum te prikken waarbij het merendeel van de deelnemers kan, blijkt lastig. De indruk ontstond bij de organisatie dat het animo voor een dergelijke workshop, mede door de perikelen rond de netwerk-RUD vorming in de regio, laag zou zijn.

Output/instrumenten

  • Praktijkinstrument grondstromencoördinatie
  • Standaardpresentatie regionale bodemkwaliteitskaart en nota bodembeheer

Contactpersoon regio: Judith Meekes, gemeente Deventer
ILB-2 adviseur: Jasper Lackin, Witteveen+Bos

4 - Website 'Ga tot de bodem'

Regio Twente Overijssel - Thema Ecosysteemdiensten

Samenvatting project
Het doel van het project is het ontwikkelen van een website met een inventarisatie van wat al beschikbaar is over ecosysteemdiensten en de Twentse voorbeelden, met als doel het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit. Het volgende gezamenlijke einddoel is geformuleerd: De kansen van ecosysteemdiensten van de ondergrond worden op een praktisch toepasbare wijze in beeld gebracht bij ruimtelijke planvorming (de 3D benadering), dit voor een duurzame en doelmatige benutting van de ondergrond. De website geeft informatie over ESD, maar bestaat voornamelijk uit eigen regionale voorbeeldprojecten waarin we laten zien hoe er al ecosysteemdiensten zijn benut. Het zijn verschillende Overijsselse voorbeelden die laten zien hoe het bodem-, water- en groensysteem in een vroeg stadium van alle ruimtelijke processen wordt meegenomen. Het natuurlijke kapitaal van gebieden biedt hiervoor kansen en vormt het aanknopingspunt voor de beschrijving van de verschillende cases. Het is bedoeld als inspiratiebron voor collega's die werken aan de fysieke leefomgeving. Je kunt eenvoudig contact leggen met collega's van andere gemeenten, via de website kun je een project selecteren en vervolgens voor meer informatie contact op nemen met de betreffende gemeente.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Samenwerking tussen de verschillende werkvelden.
  • Bodem in brede zin van het woord verankeren in de ruimtelijke ordening.
  • Dat er een werkbaar, concreet, mooi en goed product ligt
  • Het begrip 'ecosysteemdiensten' begint pas te leven als je ziet wat je er allemaal mee kunt (Twentse voorbeelden)

Faalfactoren

  • De website moet wel actueel gehouden worden. We hebben bij bodem+ aangegeven, dat we hiervoor wel graag extra ondersteuning willen hebben.
  • Ook moet de website diverse keren weer onder de aandacht worden gebracht bij de verschillende werkvelden dmv een nieuwsbrief.

Output/instrumenten

Contactpersoon regio: Monique Brill, gemeente Dinkelland
ILB-2 adviseur: Paul Oude Boerrigter, Grontmij

5 - Verbeteren processen rondom bodem in civiele projecten

Regio Stedendriehoek - Thema Bbk

Samenvatting project
Het ILB-2-project is een samenwerking geweest tussen bodemadviseurs en projectleiders/werkvoorbereiders civiele projecten. Samen zijn een aantal handvatten opgesteld aan de hand van voorbeelden uit de regio. Ingegeven door: optimalisatie bij coördinatie van grondstromen (financieel/duurzaamheid), de gemeente als voorbeeldfunctie en de vorming van omgevingsdiensten. Het vervolg is nu definitief maken en onderdeel van de werkprocessen laten zijn. Voor wat betreft de behoefte aan grondslag is de afspraak de haalbaarheid regionaal te onderzoeken in klein comité. In november 2013 komt de club (12 mensen) weer bijeen in het werken met de handvatten. Het gezamenlijke belang is onderkend.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Het (her-)kennen van dezelfde procesonderdelen was een openbaring. In de eerste sessie werd al constructief nagedacht over mogelijke verbeteringen. Verdeeld in verschillende groepjes (verschillende functies/gemeenten) zijn de handvatten opgesteld. Tussendoor zijn er contacten als het gaat om vraag en aanbod.

Faalfactoren

  • Wel is het zaak elkaar te blijven opzoeken. Houd rekening met de diversiteit van een regio, onderlinge verschillen tussen gemeenten in behoefte, kwaliteit en kwantiteit zijn soms groot.

Output/instrumenten

  • Het eindresultaat is beter begrip voor elkaar hebben.
  • Opstellen van enkele handvatten/tools om werk en de werkprocessen beter te borgen. De handvatten moeten nog definitief worden gemaakt.

Contactpersoon regio: Corinne van den Hoek-Heins, gemeente Apeldoorn
ILB-2 adviseur: Jasper Lackin, Witteveen+Bos

6 - Zoeken naar verbinding binnen en tussen gemeenten

Regio Stedendriehoek - Thema Ondergrond

Samenvatting project
Doel van het ILB2 traject is verkenning en regionale afstemming van de mogelijkheden voor duurzaam gebruik van de ondergrond in de regio. In dit ILB-2-traject komen tot het uitwerken van een stappenplan waarmee de regio Stedendriehoek aan de slag kan om de ondergrond een plaats te geven in het RO-proces. In een vervolgtraject, na de pilot, het in beeld brengen van de vraag naar ondergrondinformatie bij beleidsgerelateerde collega's op grond waarvan de gemeente in staat is een (ambtelijk) besluit te nemen om verder te gaan met het uitwerken van duurzaam gebruik van de ondergrond. Tijdens de werksessie (bodemmedewerkers) is gewerkt met het Torenmodel (stap 1). Nadien is per gemeente de ondergrondagenda ingevuld. Gezien de behoefte is gekozen voor afsluiting in de vorm van een stappenplan. Samen met andere werkvelden vaststellen van nut en noodzaak van duurzaam gebruik van de ondergrond. Voorstel is een afzonderlijke verkenning met de juiste collega's zorgen voor intern draagvlak en betrokkenheid houden bij het werkproces. Het stappenplan is opgebouwd uit: 1) interviews, 2) werksessies relevante ondergrondkwaliteiten en andere werkvelden en 3) resultaten 1+2 in een notitie.

Succes- en faalfactoren
Succesfactoren

  • Samenwerking tussen 'vergelijkbare' gemeenten blijft een optie. Vervolg na deze pilot zal met behulp van een stappenplan die naar ieders behoefte kan worden ingevuld.

Faalfactoren

  • Tijdens de workshop (m.b.v.) vragenlijst werd het onderlinge verschil in kennisniveau, ervaringen en behoeften duidelijk. Dit bemoeilijkt het gezamenlijk optrekken in een vervolg na een pilot.

Output/instrumenten

Contactpersoon regio: Corinne van den Hoek-Heins, gemeente Apeldoorn
ILB-2 adviseur: Martijn van Houten, Witteveen+Bos

7 - Gezamenlijk voorbereiden op de AMvB Bodemenergie en basiscursus ecosysteemdiensten

Regio Achterhoek - Thema Ecosysteemdiensten + Ondergrond

Samenvatting project
De Regio Achterhoek heeft zich ingeschreven voor het basispakket ESD en maatwerkondersteuning bij het thema Bodemenergie. Het thema Bodemenergie heeft voor de regio een Bodemenergiekansenkaart opgeleverd en een (eerste) stappenplan voor de implementatie van de AmvB Bodemenergie. Wat betreft ecosysteemdiensten zijn in samenwerking met de regio Stedendriehoek bijeenkomsten georganiseerd waarbij voorbeeldprojecten zijn behandeld. De bijeenkomsten hebben gezorgd voor een leuke kennismaking met ecosysteemdiensten en een stukje bewustwording hieromtrent. De vertaling naar de praktijk (implementatie bij een gemeente) blijft lastig.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Het organiseren van een bijeenkomst, geleid door een goede adviseur, werkt goed voor een eerste kennismaking
  • Het als gemeente gezamenlijk opstellen van een regionale bodemenergiekansenkaart (eenduidig, kostenverlagend)

Faalfactoren

  • Te weinig tijd om het Wijzigingsbelsuit bodemenergiesystemen goed uit te diepen (ILB-periode uiteindelijk toch te krap)
  • Materie over ecosysteemdiensten blijft 'te vaag' en 'te weinig praktisch' om te implementeren

Output/instrumenten

Contactpersoon regio: Annemarie van Aalten, gemeente Winterswijk
ILB-2 adviseur: Claude Roovers, Tauw

8 - Impuls voor het toezicht gaat nog moeizaam

Milieusamenwerking Regio Arnhem/Gelders Bodemberaad - Thema Bbk

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is handhaving van de grondstromen een verdere impuls te geven door een gezamenlijke handhavingstrategie op te stellen en te implementeren. Met de ILB-2 zetten wij ons in om het toezicht in Gelderland een impuls te geven. Tijdens het traject zijn er twee bijeenkomsten georganiseerd met toezichthouders uit Gelderland om informatie uit te wisselen en elkaar te ondersteunen. De inzet en betrokkenheid van de toezichthouders is en was geweldig. We weten elkaar te vinden. Afgesproken is om minimaal 3 keer per jaar bijeen te komen.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Het geschreven document is een aanzet om binnen de Gelderse gemeenten een nieuwe impuls toezicht Bbk te geven. Geeft richting en biedt handvatten aan toezicht Bbk.

Faalfactoren

  • Input vanuit de beleidsmatige kant toezicht Bbk is vrij summier. Dit heeft aandacht nodig.

Output/instrumenten

  • Handleiding om de samenwerking verder te optimaliseren, risico-inventarisatie.
  • Handvatten om het toezicht Bbk meer te stimuleren.
  • Toezicht- en handhavingsplan

Contactpersoon regio: Alex te Dorsthorst, gemeente Arnhem
ILB-2 adviseur: Jasper Lackin, Witteveen+Bos

9 - Communiceren met andere vakdisciplines

Regio Sittard-Geleen en IMD Beek-Nuth-Stein - Thema Ondergrond

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is een concrete start maken met een gezamenlijke aanpak van de problematiek van de ondergrond in relatie tot: a) het verkrijgen van zicht op de mogelijkheden en onmogelijkheden voor een duurzaam gebruik van de ondergrond op het grondgebied van de 4 gemeenten; b) het gezamenlijk creëren van een startpunt/basis voor een bouwsteen 'ondergrond' ten behoeve van integrale ruimtelijke ordening, mede met het oog op de integraliteitsvereisten uit de komende Omgevingswet. Er is voor gekozen om samen met de ILB-adviseur het thema Ondergrond voor onze regio eerst inhoudelijk op hoofdlijnen in de steigers te zetten. Zodra dat is gebeurd communiceren we daarover met andere betrokken vakdisciplines, zoals ruimtelijke ordening, water, energie en duurzaamheid. Het voordeel van deze aanpak is volgens ons dat we bij de communicatie met de andere vakdisciplines ook inhoudelijk al iets te bieden hebben. Daardoor wordt voor hen het thema al wat concreter en zal het naar verwachting bij hen meer gaan leven.
In het 1e kwartaal 2013 is relevante informatie verzameld. Na verdere uitwerking daarvan de komende maanden (en na zowel de afronding van ambtelijke reorganisatie bij Sittard-Geleen en als het operationeel worden van de RUD Zuid-Limburg) zal de aanpak van het thema ondergrond later in 2013 en 2014 worden voortgezet.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Krachtenveldanalyse
  • Afwegingsmodel
  • Beslissingsondersteunend systeem

Contactpersoon regio: Tjeu Beckers, gemeente Sittard-Geleen
ILB-2 adviseur: Mark in 't Veld, Tauw

10 - Inzetten op preventie door laagdrempelige informatie via een webapplicatie

Stadsregio Parkstad - Thema Bbk

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is professionalisering van de handhaving d.m.v. preventie. Samen met onze ILB-adviseur zetten wij in op preventie door laagdrempelig informatie te verstrekken aan de aspirant toepasser/informatiezoekende. Met behulp van een website en eventueel een app duidelijk maken waar de aannemer/toepasser/initiatiefnemer met grond/bagger heen zou kunnen binnen de regio. De BKK's worden daarbij gekoppeld en onderling geaccepteerd. Op de website wordt de bezoeker langs maximaal een tiental eenvoudige vragen geleid. De bezoeker weet dan snel welke regels gelden en welke mogelijkheden er voor toepassing van grond (en mijnsteen) in Parkstad zijn. Een gemeentegrensoverschrijdende bodemkwaliteitskaart brengt dit visueel in beeld. Inmiddels is het achterliggende processchema bijna afgerond. De moeilijkheid blijkt te zitten in de complexiteit van het Besluit bodemkwaliteit versus de beoogde laagdrempeligheid van de vragen op de website. Door te verplaatsen in de vraag/het doel dat de bezoeker zou kunnen hebben die de website benaderd, hebben wij het processchema verder verbeterd. De planning is om halverwege 2013 de website online te hebben. In de periode daarna probeert het project zoveel mogelijk Limburgse gemeenten te laten aansluiten. Daarnaast hebben wij de ambitie om een mobiele applicatie van de website te maken. Op die manier is het door bijvoorbeeld een uitvoerder snel en gemakkelijk ter plaatse te raadplegen.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

  • bezuinigingen

Output/instrumenten

  • Beslissingsondersteunend systeem
  • Zoekapplicatie
  • Interne - en externe voorlichtingsbijeenkomsten

Contactpersoon regio: Ruben Schut, gemeente Heerlen
ILB-2 adviseur: Stef Vorstermans, Grontmij

11 - Stimuleren van intergemeentelijke grondstromen en grondstromencoördinatie

3 Regio's: Brabant West, Brabant Midden en Brabant Noord-Oost - Thema Bbk

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is het creëren van kansen om hergebruik van grond en bouwstoffen zoveel mogelijk binnen het eigen regionale beheergebied te laten plaatsvinden. Voor de regio's Brabant West, Brabant Midden en Brabant Noord-Oost is grondstromencoördinatie een belangrijk onderwerp binnen ILB-2. Bestuurlijk draagvlak, afstemming met partners (gemeenten, private partijen) moet zorgen voor nieuwe hergebruiklocaties in de regio. Deze afspraken moeten vastgelegd kunnen worden in bijvoorbeeld een protocol, om de onderlinge communicatie te structureren en om, zover mogelijk, de werkwijze vast te leggen. Via een stimulering van intergemeentelijke grondstromen willen de drie regio's invulling geven aan hen opgestelde regionale beleid. In deze regios zijn voor de verschillende ambtenaren verkennende workshops gehouden. De workshops zijn goed bezocht. Er werd druk gediscussieerd over de organisatie en praktijk van intergemeentelijk grondverzet en professioneel opdrachtgeverschap. Een basis is gelegd die nu verder moet worden uitgerold over de gemeentelijke organisaties, en vooral de civiele ambtenaren. Daar ligt nu juist de uitdaging voor 2013. Ons ultieme doel is dat er voor het grootste deel van Noord-Brabant intergemeentelijk grondverzet op de kaart is gezet!

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • De betrokkenheid vanuit de verschillende gemeenten

Faalfactoren

  • De betrokkenheid vanuit de verschillende gemeenten

Output/instrumenten

Contactpersoon regio: Astrid Egberts-Huijbregts, gemeente Dongen
ILB-2 adviseur: Stef Vorstermans, Grontmij

12 - Samen leren en discussiëren tijdens werkbijeenkomsten 'Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen'

3 Regio's: Regio Brabant-Noord, Regio Brabant 2 en Regio B-5 - Thema Ondergrond

Samenvatting project

Doel van het ILB-traject was onderzoek te doen naar mogelijkheden van regionale en lokale toepassing WKO door middel van een kansenkaart. Op basis hiervan zal blijken of het opstellen van een masterplan zinvol is.

De regio heeft als speerpunt de stimulering van het inzetten van bodemenergie als duurzame energie. Daarnaast willen we als regio beleid maken, eventueel met behulp van een wko kansenkaart om te kunnen beoordelen waar bodemenergie zowel lokaal als regionaal het beste kan worden toegepast. Er zal een verkenning moeten plaats vinden waarin duidelijk wordt waar al WKO wordt toegepast en waar nieuwe mogelijkheden zijn. Uit deze verkenning moet blijken of een Masterplan nuttig en noodzakelijk is. Verder zou de AMvB bodemenergie meer bekendheid moeten krijgen bij de regiogemeenten

Het onderwerp bodemenergie was in eerste instantie niet goed bekend bij de gemeenten en stond nog niet echt op de agenda. Door de goed opgebouwde bijeenkomsten van de ILB2 adviseur is bodemenergie op de agenda van de gemeenten komen te staan. Elk overleg was er ruimte om vragen te stellen. Dit was ook noodzakelijk omdat het onderwerp nog niet bekend was. Door alle verslagen te bundelen en als achtergrondinformatie te gebruiken is er een groot bruikbaar naslagwerk ontstaan. Daarnaast zijn er regelmatig externen uitgenodigd zoals de provincie (verschillende afdelingen), Waterschap, Grontmij specialisten, AgentschapNL, ministerie van I & M. Ook heeft de ILB2 adviseur een verbinding aangebracht met andere ILB-2 regio's waardoor er uitwisseling van kennis en informatie heeft plaatsgevonden. In de laatste bijeenkomsten heeft er een inventarisatie voor het opstellen van een regionale BE-kansenkaart van gemeenten plaats gevonden. Dit heeft een groot aantal belangstellenden opgeleverd.

Omdat ILB-2 is beëindigd is voorgesteld dat de provincie en het Platform Bodembeheer Brabant een aantal zaken op de agenda en nieuwsbrief gaat zetten.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Een succes- en een faalfactor is de betrokkenheid vanuit de verschillende gemeenten en provincie.

Faalfactoren

  • Een succes- en een faalfactor is de betrokkenheid vanuit de verschillende gemeenten en provincie.

Output/instrumenten
Beleidsdocument. Het doel van het beleidsdocument is het opstellen van een masterplan Bodemenergie en eventueel een kansenkaart voor de toepassing van WKO. Daaraan voorafgaand wordt een verkenning uitgevoerd waarin de bestaande systemen en nieuwe mogelijkheden worden bekeken. Daaruit moet blijken of het opstellen van een masterplan noodzakelijk is.

Contactpersoon regio: Ton Lomme, RMB Cuijk
Contactpersoon regio Brabant 2: Astrid Egberts-Huijbregts, gemeente Dongen
Contactpersoon regio B-5: Danielle Valkenburg, gemeente Helmond
ILB-2 adviseur: Rob Heijer, Grontmij

13 - Verkenningsworkshop ESD krijgt vervolg

Regio B5 (de 5 bevoegd gezag gemeenten in Brabant en de provincie) - Thema Ecosysteemdiensten

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is om gevoel te ontwikkelen voor ecosysteemdiensten (waar zijn ze en hoe zien ze eruit) en hoe ze ingezet kunnen worden bij ontwikkelingen in de gebouwde omgeving, dus juist in de "grote" steden. Na een introductie tijdens ons reguliere B5-overleg hebben we een inspirerende workshop gehad. Naast bodemmensen waren daarbij ook collega's van RO, water en/of ecologie aanwezig. Juist die combinatie maakte het boeiend. In Den Bosch wordt dit onderwerp verder uitgebouwd met een klein intern groepje. Aan de hand van concrete projecten wordt geoefend met het toekennen van geld aan ESD. Door tijdgebrek is er van het oefenen met begroten van ESD nog niets gekomen. Het initiatief is na deze interne bijeenkomst bij de ecoloog gelegd. Dus mogelijk wordt het vervolgd. In een volgende B5-overleg zal terugkoppeling over dit onderwerp op de agenda staan.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Enthousiaste begeleiding
  • Deelnemers vanuit verschillende werkvelden
  • Interessante inbreng (praktische voorbeelden) van de deelnemers tijdens de workshop.

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Data en informatie
  • Praktijkvoorbeelden
  • Stappenplan

Contactpersoon regio: Ine Flinkers, gemeente 's-Hertogenbosch
ILB-2 adviseur: Karen Huijsmans, Grontmij

14 - Een praktische blik op duurzame gebiedsontwikkeling met ecosysteemdiensten

Platform bodembeheer Brabant - Thema Ecosysteemdiensten

Samenvatting project
Het stationsgebied in Breda wordt momenteel opnieuw ingericht. Het gebied gaat op de schop, om plaats te maken voor een kwalitatief hoogstaande stedelijke ruimte inclusief een nieuw station. In het gebied speelt enorm veel in de ondergrond; van verontreiniging tot bodemenergie en kabels/leidingen. Hoe kunnen we in dat gebied bodembeheer, bodem- en gebiedsfuncties en ruimtelijke inrichting met elkaar verbinden en zo winst en duurzaamheid met elkaar verbinden? Daar is een ruim afwegingskader voor nodig. Enkele resultaten:

  • Groen en water. Door meer groen en onverhard oppervlak kan de afvoer van hemelwater beperkt worden, zijn dure maatregelen niet nodig.
  • Combinatie WKO en grondwaterverontreiniging. De optimale diepte voor WKO is 120 meter, de grondwaterverontreiniging zit op ca. 20 m-mv op een slecht doorlatende laag. Er is dus alleen invloed tijdens aanleg WKO-installatie.
  • Ecosysteemdiensten. In de ondergrond: kan de grondwaterstroming bijdragen aan de afbraak van verontreiniging. Bovengronds kan het bijdragen aan de bestrijding van hittestress, beleving, gebiedswaarde en luchtkwaliteit e.d.
  • Bodemenergie: WKO en Geothermie. Er is een grotere energiepotentie dan tot dusver is gedacht. Men kan diepere lagen aanspreken en warmte/koude via systemen combineren. De helft van de installatiekosten kan bespaard worden.
  • Grondstromenbeheer, door de 80.000 m3 her te gebruiken binnen het gebied kan flink bespaard worden. Dit biedt milieuhygiënisch, civieltechnisch kansen= voordeel CO2 en €.
  • Bodemverontreiniging. Er is een betere, minder intensieve en minder kostbare aanpak mogelijk. Dit biedt kansen voor ander bodembeleid heel Breda, een kostenreductie en het reduceren van barrières voor nieuwe ontwikkelingen.

De Quick-scan ondergrond en ecosysteemdiensten heeft duidelijk gemaakt dat er financiële en duurzame kansen in de ondergrond verborgen zijn. Door een andere aanpak kan aanzienlijk bespaard worden, is het milieu gediend en kan er een meerwaarde geleverd worden aan de gebiedsontwikkeling.

Succes- en faalfactoren
Geen kansen/problemen: Ondergrondse kansen en bedreigingen worden inzichtelijk gemaakt. Er is altijd een kans aanwezig dat er geen substantiële voordelen te behalen zijn vanuit de ondergrond. In dat geval is het proces en verkregen overzicht de meerwaarde van de pilot. Tijd: Er wordt een quick-scan uitgevoerd op een lopend project. Er bestaat een kans dat sommige onderdelen van het project al zijn uitgevoerd, of vastgelegd in bestekken of contracten, waardoor een advies 'te laat' komt, en niet meer kan worden meegenomen in het project. In dat geval is het een les voor een volgend project.

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten
Overzicht van kansen en bedreigingen, advies voor project- en gebiedsontwikkeling

Contactpersoon regio: Piet de Nijs, gemeente Breda
ILB-2 adviseur: Karen Huijsmans, Grontmij

15 - Urgente opgaven in een bodemagenda door verdieping in het werkveld 'van de ander'

Regionaal samenwerkingsverband Zeeuws-Vlaanderen - Thema Ondergrond

Samenvatting project

Het samenwerkingsverband Zeeuws-Vlaanderen (gemeenten Hulst, Sluis, Terneuzen, Waterschap Scheldestromen en de provincie Zeeland) wil de stap zetten van chemisch bodembeleid naar verbreed bodembeleid. Het verbreden van het bodembeleid gaat niet vanzelf. Het ILB2 in Zeeuws-Vlaanderen richt zich op het ontwikkelen van een (beleids)notitie 'Bodemkansen Zeeuws-Vlaanderen'. Het traject en eindproduct zijn gericht op het creëren van bewustwording en oriëntatie op de wederzijdse vakgebieden van bodem en ro (en andere beleidsgerelateerde collega's). In de filosofie van het torentjesmodel is het proces opgebouwd rondom een aantal werksessie. De eerste drie werksessie zijn gehouden samen met de bodemcollega's. Dit bood een veilige omgeving om vertrouwd te raken met het verbrede bodembeleid en de gezamenlijke ambities. Vervolgens zijn beleidsgerelateerde collega's betrokken (RO-ers maar ook bijvoorbeeld water, groen, archeologie, energie, civiele techniek). Tot slot zijn ook de wethouders betrokken in de werksessies.

De werksessies hebben geleid tot één eindproduct: 'de bodemkansen Zeeuws-Vlaanderen'. De ambitie is om het stuk voor te leggen in de gemeenteraad. Dit is afhankelijk van de besluitvorming binnen de gemeenten (B&W).

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
In verschillende werksessies zoveel mogelijk disciplines bij elkaar brengen om samen van elkaars werkveld te leren en zo gezamenlijk kansen creëren om verbreed bodembeleid toe te passen op de werkvloer.

Faalfactoren

Output/instrumenten
(Beleids)notitie bodemkansen Zeeuws-Vlaanderen waarin per relevant bodemthema bondige achtergrondinformatie gegeven wordt en doelen en ambities worden geformuleerd. De notitie is opgebouwd uit drie deelproducten:

  • Bodemkwaliteiten Zeeuws-Vlaanderen overzichtelijk in beeld (checklist bodemkwaliteiten);
  • Bodemkansen voor het oplossen van maatschappelijke opgaven (checklist bodemkansen)
  • Samenhang tussen bodemkwaliteiten (factsheet bodemkwaliteiten)

Contactpersoon regio: Esther Jansen Verplanke, gemeente Terneuzen
ILB-2 adviseur: Henk Werksma, H2Ruimte

16 - Koppeling ondergrond aan maatschappelijke thema's

Samenwerkingsverband Milieutaken Oosterschelderegio - Thema Ondergrond

Samenvatting project

Het ILB-traject heeft goed voorzien in de behoefte van de regio. Evenals ILB-1 is ILB-2 een goed initiatief geweest, waardoor wij als relatief 'kleinere organisaties' op een effectieve en constructieve wijze weer samen hebben kunnen werken wat geleid heeft tot een gezamenlijk eindrapport. In dit ILB2-traject zijn vooral fase 1 (bewustwording/oriëntatie) en fase 2 (aansluiting zoeken) uit het torentjesmodel uitgewerkt. Er is inmiddels wel bij andere vakdisciplines meer begrip voor de ondergrond verkregen, maar een verdieping/ verbreding binnen de eigen organisaties is nog nodig voor de interactie tussen werkveld bodem en werkveld RO. Er zullen per organisatie binnen de diverse werkvelden, zoals RO, nog bodemagenda's moeten komen. Omdat binnen dit project vanuit verschillende disciplines gezamenlijk doelen zijn geformuleerd, draagt dit bij aan het verder gezamenlijk afwegen en invullen van de verbreding van het ondergrondbeleid.

Voor het vervolg is de inzet om tot een concreet actieprogramma per gemeente te komen en voor het samenwerkingsverband SMO, die bestuurlijk (B&W) worden vastgesteld en ter informatie naar de Gemeenteraden gaan. Het eindrapport wordt gepubliceerd en is vrij beschikbaar. Hiermee kan aan de weg getimmerd worden (interne en externe presentaties, schrijven artikel) en kan input in discussies zijn.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
De overleggen, zowel ambtelijk als met bestuurders, waren constructief. Naast bodem waren daar ook andere vakdisciplines bij betrokken. Dit heeft geresulteerd in een gezamenlijk uitgewerkt eindrapport.

Faalfactoren
Een faalrisico betreft de beperkte tijdsbeschikbaarheid van medewerkers van aanpalende beleidsvelden. Daarnaast zal voor het vervolg nog het nodige budget beschikbaar moeten worden gesteld.

Output/instrumenten

Eindrapport 'ondergrondkansen Oosterschelderegio'.

Het rapport bevat de ondergrondagenda voor de Oosterschelderegio. Voor de maatschappelijke agenda van de regio zijn per agendapunt de ondergrondkansen benoemd. In dit rapport wordt per relevant bodemthema bondige achtergrondinformatie gegeven en doelen en ambities geformuleerd. Ook is daaraan een uitvoeringsagenda toegevoegd.

Contactpersoon regio: Ton Feijtel, gemeente Goes
ILB-2 adviseur: Henk Puylaert, H2Ruimte

17 - Een ondergrondagenda voor de regio

Regio Zuid-Holland Zuid - Thema Ondergrond

Samenvatting project
Het primaire doel was de implementatie van de AMvB Bodemenergie door het opstellen van beleid (bijvoorbeeld Masterplan bodemenergie). Het secundaire doel (op langere termijn) was het opstellen van bijvoorbeeld een masterplan voor de ondergrond. Gaandeweg zijn deze doelen met elkaar verwisseld. De implementatie heeft vooral buiten het ILB om plaatsgevonden en de focus heeft gelegen op het ondergrondtraject; met name bewustwording en draagvlak creëren én het opstellen van ondergrondagenda's. Binnen de regio zal verder worden gewerkt met gemeenten en overige belanghebbenden in het, waar nodig, vertalen van de ondergrondagenda's in visies/masterplannen en hopelijk uiteindelijk in beleid om de gewenste verbreding en verdieping te bekrachtigen. OZHZ wil gemeenten (subregio's) daarmee vertrouwd maken met een extra ruimtelijke dimensie ('de ondergrond') binnen hun grondgebied waaruit ze oplossingen kunnen halen voor het realiseren van de opgaven uit de maatschappelijke/politieke agenda.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Om het bodembeleid te verbreden en het RO-beleid te verdiepen, is niet alleen het bestaande milieu- en bodemnetwerk belangrijk, maar juist ook de werkvelden (m.n. RO) daarbuiten. In de regio Zuid-Holland Zuid is het ILB vanuit het werkveld bodem opgestart. De uitdaging is geweest om ook buiten de bestaande netwerken de handen op elkaar te krijgen voor de gewenste verbreding en verdieping. Daarbij is het vooral uitdagend om je te leren verplaatsen in de denkkaders en opgaven binnen die andere netwerken en te bedenken hoe je hieraan, vanuit de ondergrond, een bijdrage kan leveren.
  • In de regio is ervoor gekozen aansluiting te zoeken bij maatschappelijke/politieke agenda's waaruit opgaven volgen die voor een gehele gemeentelijke (of subregionale) organisatie als uitgangspunt dienen (bijv. het vergroten van de leefbaarheid in de binnenstad). Door hier te starten en stapje voor stapje met elkaar af te pellen welke ondergrondthema's hierbij een rol spelen en wat voor kansen daarin liggen, creëer je hopelijk genoeg draagvlak en bewustwording om de gewenste verbreding en verdieping in gang te zetten.
  • Een heel belangrijke succesfactor hierin is al vroeg de samenwerking op te zoeken en met een brede bril proberen te blijven kijken. In Zuid-Holland Zuid zijn van het begin af aan steeds alle gemeenten betrokken in het ondergrondtraject en is het een leerproces wat gezamenlijk wordt doorlopen. De Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid treedt hierbij op als facilitator. Daarin ligt ook meteen een risico. OZHZ is geen beleidsmakende organisatie en heeft daarin ook geen beslissingsbevoegdheden, maar treedt alleen faciliterend op. Het in de toekomst beleidsmatig bekrachtigen van de verbreding van het bodembeleid en verdieping van het RO-beleid heeft OZHZ dan ook niet in de hand.

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Beleidsdocument (ondergrondagenda's)
  • Voor wat betreft de Implementatie van de AMvB Bodemenergiesystemen worden voor de gemeenten verschillende beleidsdocumenten/instrumenten (standaardteksten verordeningen, beslisschema's etc.) opgesteld.
  • Data en informatie (databank ondergrond)

Contactpersoon regio: Coen Bernoster, Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid
ILB-2 adviseur: Henk Puylaert, H2Ruimte

18 - Kijken met een ESD-bril

Regio Midden-Holland - Thema Ecosysteemdiensten

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is bewustwording kweken bij RO-ers en inrichters openbare ruimte zodat bij ruimtelijke plannen rekening wordt gehouden met ecosysteemdiensten EN dat deze beter kunnen worden benut. Gemeenteambtenaren van deelnemende gemeenten zijn in twee sessies bijgepraat over het onderwerp ecosysteemdiensten (kweken bewustwording). Door de breedte van het onderwerp was het in het begin zoeken naar een goede aanpak voor de tien gemeenten in onze regio. De werkgroep is zeven keer bij elkaar geweest om het begrip ESD verder uit te werken. In plaats van nieuw beleid, gaan we ecosysteemdiensten (ESD) nu laten aanhaken bij bestaande onderwerpen en beleidsterreinen. Bijvoorbeeld met een ESD-bril kijken naar bestaande groenbeleidsplannen van gemeenten en daarover advies geven. Hiermee bereiken we draagvlak en wordt onze expertise (die we nog moeten uitbouwen) vaker gevraagd. Een ander voorbeeld is in een vroeg stadium aan tafel zitten bij startoverleggen van projecten van de afdeling openbare ruimte en daar ESD inbrengen. Bijvoorbeeld adviseren bij vervanging van riolering in een wijk. Dit heeft geleid tot het aanvullen/becommentariëren van enkele bestaande en nieuwe beleidsstukken/ structuurvisies. De werkgroep heeft concrete tips gegeven ter verbetering van deze stukken. Er is een Ecosysteemtoets ontwikkeld, die gemeenten kunnen afnemen bij de ODMH.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Baten die ESD kunnen opleveren

Faalfactoren

  • Geen wettelijke taak

Output/instrumenten

  • ESD toets

Contactpersoon regio: Bernd van den Berg, Omgevingsdienst Midden-Holland
ILB-2 adviseur: Roelof Westerhof, ORG-ID

19 - Visie op de ondergrond gemeente Zuidplas en bewustwording van de ondergrond

Regio Midden-Holland + Delft - Thema Ondergrond

Samenvatting project

Om gemeenten bewust te maken van het belang van de ondergrond bij ruimtelijke ontwikkelingen is een Masterclass georganiseerd. De belangstelling was dermate dat dit over twee dagen moest worden uitgespreid. Daarnaast is voor de gemeente Zuidplas een apart traject doorlopen: met enkele werksessies met RO-ers zijn de kansen die de ondergrond biedt, benoemd en zijn factsheets en kaarten opgesteld die de RO-ers kunnen gebruiken in hun werk. Vervolgens is ingezoomd op het grondwater: dit wordt in de gemeente intensief gebruikt door de glastuinbouw voor verwarming van kassen (bodemenergie) en gietwatervoorziening (grondwateronttrekking, brijnlozingen, infiltratie hemelwater). De Bodemladder van de provincie Zuid-Holland is gebruikt als instrument om te komen tot een zekere ordening van de ondergrond. Er zijn interferentiegebieden aangewezen en er zijn beleidsregels voor gesloten bodemenergiesystemen opgesteld.

Randvoorwaarden

  • Draagvlak bij bestuur en gemeentelijke RO-ers
  • Afstemming met medeoverheden en gebruikers van het grondwater (glastuinbouw)

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Een ondergrondagenda
  • Handreiking voor de ondergrond voor de gemeente Zuidplas
  • Uitwerking Besluit bodemenergiesystemen dat zich richt op de implementatie van het besluit in de gemeentelijke praktijk
  • Leerdocument verbreding bodembeleid
  • Notitie afwegingen
  • Raadsvoorstel

Contactpersoon regio: Bernd van den Berg, Omgevingsdienst Midden-Holland
ILB-2 adviseur: Henk Werksma, H2Ruimte

20 - Optimaliseren van de rol van de ondergrond met een inspirerend bodemboek en praktische instrumenten

Regio Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg - Thema Ondergrond

Samenvatting project

In Katwijk heeft een verkenning plaats gevonden over de rol van de ondergrond in diverse werkprocessen. Gebleken is dat de ondergrond er toe doet en de rol nog geoptimaliseerd kan worden. Het College van B&W wil een inspirerend bodemboek en praktische instrumenten, gericht op kansen èn op meer dan alleen de klassieke bodemthema's. Dit moet bijdragen aan het vroegtijdig agenderen van de ondergrond in beleids- en uitvoeringspraktijken. Tijdens dit traject wordt ook de gidsmodellen lagenbenadering voor de kuststrook uitgewerkt door GrondRR. Hiervoor zijn ook externe partners zoals het Hoogheemraadschap van Rijnland en de Omgevingsdienst West-Holland benaderd om deel te nemen zodat het project ook een bredere uitstraling heeft.

Randvoorwaarden

  • Collegiale draagkracht
  • Financiële middelen
  • Kennis (paraat en digitaal)

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Beleidsdocument duurzaam gebruik ondergrond
  • Handreiking/Bodemboek met een instrumentenkoffer en kaartenatlas om te komen tot een duurzaam gebruik van de ondergrond

Contactpersoon regio: J.R. Brouwer, gemeente Katwijk
ILB-2 adviseur: Martijn van Houten, Witteveen+Bos

21 - Tijdelijk bestemmen braakliggende terreinen

Omgevingsdienst Regio Utrecht

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is 'ontdekken' wat ecosysteemdiensten kunnen betekenen voor onze regio. Ecosystemen zijn vertaald naar aan probleem uit de praktijk: wat kunnen ecosysteemdiensten bijdragen aan het tijdelijk benutten van braakliggende terreinen. In maart 2013 hebben wij een workshop georganiseerd voor onze gemeenten, waarbij ook collega's vanuit ruimtelijke ordening, natuur en duurzaamheids communicatie actief betrokken zijn. Ook is samenwerking gezocht met de provincie Utrecht. Zij konden vanuit hun programma 'Binnen stedelijk in beweging' een goede verdieping geven aan de workshop. Tijdens deze workshop stonden twee praktijkvoorbeelden centraal. Samen is gezocht naar tijdelijke invullingen van de braakliggende terreinen. Hierbij is gebruik gemaakt van de triple o methode.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Herkenbaar gemeentelijk probleem
  • Thema breed benadert (samen met collega's van Natuur en duurzaamheidcommunicatie en ROM).

Faalfactoren

  • De specialisten taal (de term tijdelijk bestemmen heeft een andere lading dan tijdelijk benutten)

Output/instrumenten

  • Praktijkvoorbeeld
  • Aanpak en uitkomsten presenteren (op verzoek)
  • Presentaties

Contactpersoon regio: Mieke de Jong, Omgevingsdienst regio Utrecht
ILB-2 adviseur: Roelof Westerhof, ORG-ID

22 - Nieuwe inzichten en praktische tools

Omgevingsdienst Regio Utrecht - Thema Bbk

Samenvatting project

Het doel van het ILB2 traject is om gemeenten bewust te maken van hun verantwoordelijkheden bij handelingen met grond en bagger, bij het geven van opdrachten aan derden, en het Besluit bodemkwaliteit-proof maken van bestekken e.d. In oktober 2012 is aan vijf deelnemende gemeenten gevraagd aan welke tools voor de invoering van het BBK in de dagelijkse praktijk behoefte is (zowel qua inhoud als vorm). Vervolgens hebben de werkvoorbereiders van de gemeenten, bodemadviseurs van de Omgevingsdienst en de ILB2 adviseur enkele tools uitgewerkt.

De tools zijn uitgewerkt in een rapport dat eind april 2013 aan alle deelnemende gemeenten tijdens een gezamenlijke bijeenkomst is gepresenteerd en toegelicht door de bodemadviseurs van de Omgevingsdienst en de ILB2 adviseur. Ook is de kennis van het BBK opgefrist en is er gediscussieerd over de mogelijkheden van grondstromencoördinatie in de regio. De deelnemers waren enthousiast en deden actief mee. Door het project is de (milieu)bewustwording bij de deelnemers gegroeid. De verwachting is dat hierdoor bij uitvoering van werkzaamheden en projecten door of in opdracht van gemeenten in een eerder stadium dan nu, rekening gehouden wordt met bodemaspecten.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Bereidheid om samen te werken
  • Deelnemers hebben grote betrokkenheid bij het werkgebied

Faalfactoren

  • Uitgangssituatie verschilt per gemeenten, sommige hebben een (vastgestelde) bkk; anderen niet.
  • Grote doelgroep, nl. 14 gemeenten; dit maakt het lastig om mensen individueel aan te spreken

Output/instrumenten

Contactpersoon regio: Jan Hijzelendoorn, Omgevingsdienst Regio Utrecht
ILB-2 adviseur: Jasper Lackin, Witteveen+Bos

23 - Gezamenlijk interferentiegebieden aanwijzen

Samenwerkingsverband Polderbreed geeft energie! - Thema Ondergrond

Samenvatting project
'Polderbreed geeft energie!' dat is de slogan waarmee we in Flevoland zijn gestart. Met een brede groep medewerkers, van uitvoering tot beleidsvorming op verschillende werkvelden (bodem, water, RO en energie), zijn we aan de slag gegaan met de implementatie van de AMvB bodemenergiesystemen. Waar het aanvankelijk de bedoeling was om het ILB-2 traject af te sluiten met een provinciedekkende kaart van interferentiegebieden, hebben we gaandeweg het traject moeten constateren dat dit voor dat moment een brug te ver was. De gemeenten nemen alsnog het voortouw in het aanwijzen van interferentiegebieden. Voor de gemeente Lelystad is een quick scan uitgewerkt die als opstap gebruikt kan worden door de andere gemeenten. Op basis daarvan kan de gemeente kiezen om wel of geen interferentiegebieden aan te wijzen, masterplannen op te stellen of beleidsregels op te stellen (verordening). Afstemming met andere gemeenten en provincie is cruciaal. Gemeentelijk beleid over interferentiegebieden moet ook verankerd worden in provinciale beleidsregels, daar zij bevoegd gezag is voor de gesloten systemen. Het ILB-2 traject heeft een platform gegenereerd waarop deze afstemming plaats kan vinden.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • project heeft een impuls gegeven aan het invulling geven aan optimaal benutten van de ondergrond voor bodemenergie.
  • project heeft een platform van gemeenten en provincie opgeleverd waarop overleg plaatsvindt over benutting van de ondergrond voor bodemenergie.

Faalfactoren

  • onduidelijkheid over nieuwe wetgeving
  • timing van het project ongelukkig m.b.t. de ontwikkelingen over het (eventueel)overdragen van verantwoordelijkheden naar RUD's.

Output/instrumenten
Het eindproduct van deze pilot is een rapportage met daarin opgenomen de aan te wijzen interferentiegebieden en de daarbij behorende regels. Hieruit worden provinciedekkende kaarten opgesteld voor de optimale benutting van de ondergrond voor bodemenergie.

Contactpersoon regio: Marjolein van Hemert, provincie Flevoland
ILB-2 adviseur: Jasper Lackin, Witteveen+Bos

24 - Samenwerking tussen regio's ten behoeve van communicatie aan externen

2 Regio's: West-Friesland en Milieudienst Kop van Noord-Holland - Thema Bbk

Samenvatting project
In overleg met onze ILB adviseur is besloten om in de regio's West-Friesland en Kop van Noord-Holland samen te werken op de thema's Professioneel opdrachtgeverschap, handhaving en toezicht. Half december is er een presentatie gehouden voor bedrijven in de regio die zich bezig houden met grondverzet. De landelijke en gebiedsspecifieke regels van het Bbk zijn hierbij toegelicht. Begin 2013 zullen er enkele workshops worden gegeven voor 'niet-bodem' handhavers, afdelingen en milieubeleidsmedewerkers, die wel met het Bbk te maken hebben in het dader van opdrachtgeverschap of actualisering van het handhavingsbeleid. Zo kan de handhaving verder worden versterkd en geprofessionaliseerd.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten

Contactpersoon regio: Stefanie Coesel, milieudienst West-Friesland
Annemarie Feitz, Milieudienst Kop van Noord-Holland
ILB-2 adviseur: Ingeborg van Oorschot, Royal Haskoning DHV

25 - Verkenning bodemverbredingsthema's voor actualisatie bodembeleidsplannen

Alle Groninger gemeenten, waterschappen en de provincie - Thema Ondergrond

Samenvatting project
Doel van het doorlopen ILB-traject is het op de agenda zetten en verkennen van bodemverbredingsthema's, zodat deze bij de actualisatie van regionale bodembeleidsplannen meegenomen kunnen worden.

In 2010 heeft de provincie Groningen de bodemvisie 'Geef bodem de ruimte' vastgesteld. De hierin beschreven thema's kunnen door de regio nader worden verkend, zodat voor de langere termijn kan worden vastgesteld welke ontwikkelingen op bodemgebied binnen de diverse regio's relevant zijn. De ondergrond krijgt daarbij specifieke aandacht. Vanwege de lokale omstandigheden en wensen kan het zo zijn dat het vervolg per regio en/of gemeente gekozen wordt voor een andere prioritering van nader uit te werken thema's.

Als eindproduct van het ILB2-traject ligt er een actieplan op hoofdlijnen voor de verdere uitwerking van de actualisatie van bodembeleidsplannen voor alle Groninger gemeenten.

Succes- en faalfactoren
Succesfactoren: Inzet van verbreding van bodemthema's.

Faalfactoren: Te weinig animo, om de verbreding ook in de actualisatie van de bodembeleidsplannen door te voeren.

Output/instrumenten

  • Samenvatting van de provinciale Bodemvisie, gericht op gemeenten.
  • Compact overzicht van bodemthema's, definities en bedreigingen, kansen, baten en relaties.
  • Actieplan op hoofdlijnen: een kapstok met ideeën om zelf tot een uitwerking en programmering te komen.
  • Download producten

Contactpersoon regio: Lisette Grolle, provincie Groningen
ILB-2 adviseur: Sytske Postma, Nieuwdenkers

26 - Integreren duurzame benutting en bescherming van de ondergrond in ruimtelijke planvorming

Milieu Regio Arnhem (MRA)

Samenvatting project
De ambitie is om duurzame benutting en bescherming van de ondergrond te integreren in ruimtelijke planvorming in de milieuregio Arnhem, door:

  • Een inspiratieboek/handreiking ondergrond,
  • Publieksvriendelijke communicatie gericht op duurzaam gebruik en bescherming van de ondergrond.

Het ILB traject heeft een inspiratieboek ondergrond voor de regio opgeleverd. Dit boek is te gebruiken door de individuele gemeenten. Het inspiratieboek kan worden gebruikt als handreiking ondergrond in de ruimtelijke ontwikkeling. Het betreft het hele scala om ondergrond te betrekken in ontwikkelingen. Zo is het visie-proces beschreven, staan er thematische factsheets in, kaarten en instrumenten en wordt er input gegeven hoe ondergrondsthema's op te nemen in bestemmingsplannen. Het is een 'levend' document wat in de toekomst up-to-date wordt gehouden. Ook zal in de vorm van presentaties het product onder de aandacht worden gebracht waarbij ook aandacht is voor 'het proces' om ondergrond te agenderen en een plek te geven in ontwikkelingen.

Verder is een communicatiestrategie ondergrond opgesteld met een agenda, een 'verhaallijn' en een aanzet tot een kennisbank ondergrond (website) van waaruit diverse communicatie-uitingen zijn te realiseren. Dit zal nog nader worden uitgewerkt.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Het inspiratieboek ondergrond is succesvol tot stand gekomen op basis van meerdere workshops en werksessies onder leiding van een deskundig bureau. Bodemmedewerkers van gemeenten hebben actief aan de workshops deelgenomen door onder andere het uitvoeren van inventarisaties en oefenen met casussen uit de omgeving.
  • De communicatiestrategie ondergrond is succesvol tot stand gekomen door uitvoering van meerdere werksessies met inbreng vanuit communicatie en deskundigen van allerlei vakgebieden.

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Inspiratieboek/handreiking ondergrond (Checklisten, Gereedschap, Kaartenatlas, Factsheets)
  • Communicatiestrategie, communicatieagenda, verhaallijn Arnhemse ondergrond, kennisbank ondergrond (website)

Overige documenten

  • Verhaal(lijn)- De Arnhemse Ondergrond
  • Communicatiestrategie Arnhemse Ondergrond

Contactpersoon regio: Marc van der Burght, gemeente Arnhem
ILB-2 adviseur: Martijn van Houten, Witteveen+Bos

27 - Professionalisering handhaving bodemenergie

Food Valley (gemeente Ede, Barneveld, Scherpenzeel, Wageningen en Nijkerk)

Samenvatting project
Op 1 juli 2013 treedt het Wijzingsbesluit bodemenergiesystemen in werking. Hiermee wordt de gemeente bevoegd gezag voor gesloten bodemenergiesystemen. Onze intentie is om duurzaam gebruik van de ondergrond voor energieopslag te integreren met ruimtelijke planvorming. Ook moet duidelijk worden hoe en waar vergunningverlening en registratie zal worden uitgevoerd. Deze doelstellingen worden gerealiseerd door het opstellen/ houden van een voorlichtingsbijeenkomst over besluit uitvoering- en handhavingmethoden voor de betrokken gemeenten. Daarnaast worden de gevolgen en kansen voor de regio in kaart gebracht, aan de hand van interviews met ambtenaren van verschillende gemeentelijke afdelingen.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren
Capaciteit gemeentelijke medewerkers is belangrijke randvoorwaarde voor slagingskans.

Output/instrumenten

  • Beslissing ondersteunend systeem

Op basis van de inventarisatie van lokale kenmerken die invloed kunnen hebben of ondervinden van bodemenergie, wordt een aantal scenario's uitgewerkt voor de implementatie van het Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen. Deze scenario's geven maatwerk voor de implementatie van het wijzigingsbesluit binnen de verschillende gemeenten die aan het ILB traject deelnemen. Voor handhaving is aangesloten bij de werkgroep van de Milieu Regio Arnhem.

Contactpersoon regio: Marco van der Zande, gemeente Ede
ILB-2 adviseur: Jasper Lackin, Witteveen+Bos

28 - Doelmatige inzet van bodemenergie voor duurzame gebiedsontwikkeling

Milieusamenwerking en Afvalverwerking Regio Nijmegen (MARN)

Samenvatting project
WKO is als speerpunt van beleid geformuleerd dat verder geconcretiseerd dient te worden en dient na een opgestelde kansenkaart verder te worden uitgewerkt in uitvoeringsplan(regulering/stimulering). ILB is daar benodigde steun bij. Het doel van het project is om gemeenten in de MARN-regio te faciliteren om onderbouwde keuzes te maken in hoe zij hun nieuwe taken voor bodemenergie uit gaan voeren. Daarnaast worden ook externe ontwikkelingen rondom bodemenergie behandeld waar gemeenten geen directe wettelijke taak hebben maar waar ze wel een bijdrage aan kunnen leveren.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Beleidsdocument

Verkenning taken en mogelijkheden bodemenergie in de regio MARN. De regio brengt in kaart op welke manier zij invulling wil geven aan haar nieuwe rol vanuit het Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen. Wat moet, kan en wil de regio hiermee om duurzame groei van bodemenergiesystemen te bevorderen.

Contactpersoon regio: Geertjan Schulkes, MARN
ILB-2 adviseur: Martijn van Houten, Witteveen+Bos

29 - Kennisvergroting bodemenergie, interferentie, beleidsregels en wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen

Regio Utrecht

Samenvatting project
Het Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen geeft de mogelijkheid om interferentiegebieden aan te wijzen. Bekeken wordt in hoeverre het noodzakelijk is om binnen de regio interferentiegebieden aan te wijzen en beleidsregels op te stellen. Daarnaast worden de deelnemende gemeenten door kennisoverdracht bekend gemaakt met het Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen en de bijbehorende gemeentelijke taken. Het project is onderverdeeld in drie deelprojecten:

  • Implementatie bodemenergie: Het maken van stroomschema's en afspraken. Hoe handelt de gemeente vanaf 1 juli 2013 melding gesloten bodemenergiesystemen af;
  • Communicatie: Inventarisatie van gesloten bodemenergiesystemen, ontwikkelen van hulpmiddelen om gebruik van bodemenergie te stimuleren, organiseren tussentijdse workshop en eindsymposium;
  • Afweging interferentiegebieden: Verzamelen van harde en zachte data die als input dienen voor het afwegingskader. Het eindproduct is een advies om wel of geen beleidsregels op te stellen en de wijze waarop dit kan worden verankerd.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
Een succesfactor is dat 18 gemeenten meedoen (en niet alle gemeenten zijn bij ons aangesloten). Dit komt doordat de provincie ons projectplan had doorgestuurd naar de gemeenten. Dus een succesfactor is: gebruiken van bestaand netwerk (in dit geval het RAAM netwerk van de provincie Utrecht).

Faalfactoren

Output/instrumenten
Groeidocument bodemenergie waarin thema's als organisatorische inbedding, afweging interferentiegebieden en communicatie aan bodem komen

Contactpersoon regio: Mieke de Jong, Omgevingsdienst Regio Utrecht
ILB-2 adviseur: Jasper Lackin, Witteveen+Bos

30 - Lokaal toetsingskader Besluit bodemenergiesystemen

Regio Midden-Limburg

Samenvatting project

Het ILB-traject was erop gericht een lokaal toetsingskader over het Besluit bodemenergiesystemen en de vertaling van de regelgeving naar lokaal niveau te formuleren. In de loop van het traject is besloten om geen beleidsdocument te formuleren. Gekozen is om een informatiemap samen te stellen aan de hand waarvan de uitvoerende afdelingen de nieuwe regelgeving tot uitvoer kunnen brengen.

Ook is er voor gekozen om een opleidingstraject te initiëren. Dit laatste is nog in de offerte fase. Verwacht wordt om het opleidingstraject in 2013 af te ronden.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten
Informatiemap bodemenergie met:

  • Checklist aandachtspunten per stap van het implementatieproces;
  • Notitie waarin is uitgewerkt hoe een interferentiegebied te identificeren en uit te werken
  • Een concepttekst website tekst over de voordelen van vrijwillig melden
  • Checklist implementatie
  • Checklist kansen en belemmeringen

Contactpersoon regio: dhr. J. Joosten, Gemeente Maasgouw
ILB-2 adviseur: Mark in't Veld, Tauw

31 - Sprokkelbosch op de kaart

Regio ''s-Hertogenbosch

Samenvatting project

Het Sprokkelbosch is waardevol maar verrommeld en verdroogd buitengebied. Nu bekijken welke nieuwe inrichting en functies kunnen worden gekozen om de natuurwaarden en de sociale cohesie in het gebied te versterken. Bijvoorbeeld het afkoppelen van het hemelwater van de naastgelegen wijk Kattenbosch en het uitvoeren als Ecosysteemdienst in de vorm van verdrogingbestrijding en/of waterberging. Dit gaat samen met herstel van historische watersystemen en herinrichting van gebied.

Ter verkenning na de kansen en wensen zijn bewoners, gebruikers en belanghebbenden in het gebied geïnterviewd. Dit zal verder worden uitgewerkt in samenwerking met deze lokale betrokkenen.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
De gemeente heeft hier geen grondposities en fungeert daardoor voornamelijk als facilitator en ondersteuner van lokale initiatieven. Er is een actieve en kritische bewonersvereniging in het gebied.

Faalfactoren

Output/instrumenten
Notitie 'Gebiedskwaliteit van het Sprokkelbosch verbeteren door het natuurlijk systeem als uitgangspunt te nemen.

Contactpersoon regio: Freya Macke, gemeente 's-Hertogenbosch
ILB-2 adviseur: Karen Huijsmans, Grontmij

32 - Samenwerking in grondwaterbeheer

Regio Krimpenerwaard

Samenvatting project

Doel van het ILB-traject was het opstellen van een document voor samenwerking in het grondwaterbeheer met aandacht voor vergunningverlening en handhaving, het omgaan met problemen m.b.t. grondwater over- en onderlast en RO ondergrond. Het project had een moeizame start. Het resultaat is een rapport waarin overzichtelijk de problematiek en regelgeving van het grondwaterbeheer is uiteengezet en waarin per onderwerp de mogelijke sameningwerkingsafspraken zijn weergegeven.
Vervolg: rapport definitief afronden (september 2013). Daarna bestuurlijk behandelen, waarschijnlijk in de vorm van een intentieverklaring tussen gemeenten en waterschap

Randvoorwaarden

  • Bewustwording ambtelijk voor samenwerking waterschap en gemeenten aangaande diverse zaken over het grondwaterbeheer;
  • Aandacht is nodig voor bestuurlijk draagvlak.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten
Concept rapport met samenwerkingsafspraken grondwater in de Krimpenerwaard. Aandacht voor vergunningverlening en handhaving, het omgaan met problemen m.b.t grondwaterover- en onderlast en RO ondergrond. Het rapport is ook te gebruiken als beleidsdocument.

Contactpersoon regio: Michiel Lips, Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard
ILB-2 adviseur: Mark in 't Veld, Tauw

33 - Bodeminformatiebeheer in de provincie Utrecht

Regio Utrecht

Samenvatting project

De aanleiding voor het ILB-2 project was om meer duidelijkheid te krijgen of en hoe het project om gegevens over bodemkwaliteit samen te voegen (vormen van de 1-locatielijst) georganiseerd en gefinancierd kan worden. Verder was een doel om per gemeente te inventariseren wat de huidige stand ter techniek van bodeminformatiesystemen is en na te gaan of er voldoende ambtelijk draagvlak is bij de betrokken gemeentes. Met behulp van ILB2 is geprobeerd een nieuwe impuls te geven aan een bestaand project waarvan het eerder niet is gelukt om tot een volledige afronding te komen.

Redenen om tot uitwisseling van gegevens te komen waren er al, omdat gegevensuitwisseling leidt tot een beter en completer beeld, verbetering van de efficiëntie in dienstverlening en richting de klant duidelijker is (1 loket). De vorming van de RUD zet het bodeminformatiebeheer in een ander daglicht, waarbij de noodzaak om tot een 1-locatielijst te komen alleen maar is toegenomen.

Omdat bodeminformatiebeheer geen wettelijke taak is, is het van belang de juiste argumenten te hebben om het onderwerp te agenderen: ambtelijk en daarna bestuurlijk. Argumenten die een rol kunnen spelen om te agenderen zijn: efficiency (op jaarbasis scheelt het 40 tot 45 fte wanneer bodeminformatie gedigitaliseerd is en goed toegankelijk), samenwerking (kennis, gemeentegrensoverschrijdende zaken bundelen, zoals BKK's) en vernieuwing (gebiedsgericht grondwaterbeheer, WKO, archeologie, aardkundige waarden, beheergevallen met contour etc. ook opnemen).

Verder is tijdens de bijeenkomst geconcludeerd dat het zinvol is om gezamenlijk met alle betrokken overheden op te trekken en een beeld te gaan vormen over het bodeminformatiebeheer binnen de Provincie Utrecht er uit moet gaan zien. De rol van de RUD en de aansluiting van de taakuitvoering van de RUD op het huidige informatiebeheer is daarin een belangrijke om mee te nemen. Wensen, noodzakelijkheden en nut en noodzaakdiscussies zullen gevoerd moeten worden en een visie moet worden geformuleerd. Een eerste stap is om aan te sluiten bij de nog op te richten ICT werkgroep voor de RUD.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
Op dit moment kost het veel tijd en geld om in- en externen van informatie te voorzien. Hierop zou, na investering, fors kunnen worden bespaard. Er zijn voorbeelden van andere provincies waar alle vragen zonder tussenkomst van een ambtenaar kunnen worden afgehandeld.

Faalfactoren
Vanwege forse investeringen om het nieuwe werken in de toekomstige RUD in de Provincie Utrecht mogelijk te maken is het project 1-locatielijsten op een hele lage prioriteit komen te staan. Dit heeft onder andere te maken met het ontbreken van middelen, financiën en bestuurlijk draagvlak.

Output/instrumenten

Het ILB-project is onderdeel van een groter project waarin alle beschikbare bodeminformatie uit de regio zal moeten worden samengevoegd tot één locatie-lijst.

De activiteiten die hebben plaatsgevonden zijn:

  1. Opstellen vragenlijsten voor interviews en enquêtes.
  2. Maken informatieve flyer over het project 1-locatielijst en de impuls.
  3. Afnemen van interviews en enquêtes.
  4. Interpreteren en vastleggen resultaten interviews en enquêtes in het eindrapport.
  5. Organiseren en houden van een (start)bijeenkomst voor gemeentes.
  6. Verslaglegging van de (start)bijeenkomst in het eindrapport.

Contactpersoon regio: Jojanneke van 't Hoog, provincie Utrecht
ILB-2 adviseur: Sytske Postma, Nieuwdenkers

34 - Duurzaam gebruik van de ondergrond in Zaanstad

Gemeente Zaanstad - thema Ondergrond

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is gedurende de pilot veranderd ten opzichte van de start van het ILB traject. Geïnventariseerd is: Hoe wordt de ondergrond nu betrokken bij planvorming van bovengrondse ontwikkelingen? Wat gaat er mis? Wat moet er gebeuren? Er is een Plan van Aanpak opgesteld hoe in 2013 vervolg te geven aan het gestarte traject. Er zijn twintig interviews gehouden met betrokkenen bij planvorming, projectmanagement, uitvoering en beheer. Deze interviews hebben geleid tot inzichten mbt de huidige gang van zaken en verbeterpunten voor de toekomst. In het kader van de planvorming voor de herontwikkeling van het Hemmes terrein is een integrale startbijeenkomst gehouden over het betrekken van de ondergrond bij het ontwerp voor de bovengrond, met zowel bovengrondse als ondergrondse vakspecialisten, wat van grote meerwaarde is gebleken. Nog nader uitgewerkt worden: procesbeschrijving duurzame benutting ondergrond, verbeteren beschikbaarheid informatie en verdienmodellen.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • concreet aantonen wat er mis gaat als de ondergrond niet betrokken wordt bij bovengrondse ruimtelijke ontwikkeling
  • concreet aantonen wat de meerwaarde is van duurzaam gebruik van de ondergrond breng het in de praktijk
  • ga praten met mensen, en er blijken geen taalbarrières

Faalfactoren

  • Vooringenomen ideeën bij anderen dat duurzaam gebruik van de ondergrond leidt tot meer beleid, meer kosten, meer regels in relatie tot de bezuinigingsopgaven
  • Weerstand tegen ondergronds bestemmen.
  • Investeringskosten liggen bij een andere partij dan die waar de baten liggen.

Output/instrumenten

  • Praktijkvoorbeeld
  • Plan van aanpak voor: verdienmodel, stappenplan, data en informatie
  • Interne- en externe voorlichtingsbijeenkomsten, workshops enz.

Contactpersoon regio: mevr. E. Niesing, Gemeente Zaanstad
ILB-2 adviseur: Claude Roovers, Tauw

35 - Ondergrond in de regio

Milieudienst Westfriesland - thema Ondergrond - ESD

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is zicht krijgen op de kansen die de ondergrond in de regio biedt. Welke mogelijkheden heb je op gemeentelijk niveau om deze kansen te benutten en wat zijn de rollen van de verschillende disciplines daarbij (o.a. bodem, energiebeleid, regulering, ruimtelijke ordening, stedelijke ontwikkeling, stedelijk beheer). Om invulling te geven aan de doelstelling "duurzaam gebruik van de ondergrond" bestaat er behoefte aan inzicht in wat er met de ondergrond mogelijk is en welke zaken je daarbij lokaal moet of kunt regelen. Gemeenten hebben daarbij ook behoefte aan duidelijkheid over wie doet wat en hoe stem je dat af, gezien het grote aantal betrokken disciplines en organisaties.

Het project is uitgevoerd in de vorm van workshops waarbij de combinatie is gezocht met het thema ecosysteemdiensten. Dit thema was aangevraagd door de milieudienst Kop van Noord-Holland. De doelgroep vertoont veel overlap en we willen niet onnodig tijd van deelnemers claimen.
Gekozen is voor een eerste workshop met algemene presentaties van de betrokken adviseurs over ecosysteemdiensten en de ondergrond, enkele maanden later gevolgd door een verdiepingsworkshop. Hierin concrete projecten gezocht in de regio waar de ecosysteemdienstenbenadering op losgelaten konden worden. Wat de ondergrond betreft is in deze verdiepingsworkshop ingezoomd op bodemenergie en de gemeentelijke taken op dit gebied. Eindconclusie van de workshop was dat gemeenten veel behoefte hebben aan houvast bij de implementatie van gemeentelijke taken over gesloten systemen, vooral wat betreft de rolverdeling milieudienst-gemeenten en ontwikkeling RUD. Op basis van door de adviseur aangeleverde informatie is door de milieudienst een 'memo implementatie wijzigingsbesluit bodemenergie' geschreven. Het memo is nog in concept.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Meer kennis van bodemenergie en een houvast voor de implementatie van de nieuwe regels voor gemeenten.

Faalfactoren

  • Het is erg lastig gebleken om mensen van gemeenten te interesseren voor het bijwonen van de workshops. Ondanks dat zeer veel aandacht is besteed aan de uitnodigingen en het zoveel mogelijk persoonlijk benaderen van mogelijke deelnemers viel de opkomst tegen. Getracht is de oorzaak daarvan te analyseren. We denken dat het te maken heeft met het gebrek aan belang wat men heeft bij deze onderwerpen.
  • Het is moeilijk om over  de onderwerpen ecosysteemdiensten en ondergrond als algemene thema's duidelijk te maken wat men er beter van wordt, hoe aantrekkelijk (dichtbij, gratis, deskundige adviseurs etc) we het ook hebben geprobeerd te maken. Het zijn thema's waar alleen mensen met interesse op afkomen. Een direct en hard 'belang' is er niet.
  • Alleen over nieuwe, verplichte gemeentelijke taken op het gebied van bodemenergie kun je spreken van een hard belang. Misschien was de interesse groter geweest als we hier een aparte workshop voor hadden georganiseerd.

Output/instrumenten

  • Algemene informatie over de ondergrond.
  • Implementatiedocument gemeentelijke taken besluit bodemenergie

Contactpersoon regio: dhr. N. Kegelaar, Milieudienst Westfriesland
ILB-2 adviseur: Karen Huijsmans, Grontmij

36 - Rijnmond-regio

Gemeenten Albrandswaard, Capelle a/d IJssel, Barendrecht, Bernisse, Brielle, Hellevoetsluis, Krimpen a/d IJssel, Maassluis, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen en Westvoorne - thema Ondergrond

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is om de ondergrond meer te betrekken bij de regionale RO-planvorming en daarbij de ondergrondambities in de regio inventariseren en onderzoeken wat de wensen en mogelijkheden zijn voor het opstellen van een regionaal ondergrondbeleid. De Rijnmond-regio is een dynamisch gebied waar veel gebeurd qua ruimtelijke ontwikkeling. In eerste instantie is tijdens een regulier plenaire overleg een presentatie gehouden over het onderwerp. Daarna is tijdens een interactieve middag het onderwerp verder toegelicht, waarbij diverse praktijkvoorbeelden aan bod zijn gekomen.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren
Het lijkt erop dat de meeste gemeenten op dit moment (nog) geen reden zien om ondergrondbeleid op te stellen of anderszins actief aan de slag te gaan met het onderwerp.

Output/instrumenten
Praktijkvoorbeeld

Contactpersoon regio: Marieta Herijgers, DCMR milieudienst
ILB-2 adviseur: Henk Werksma

37 - Rijnmond-regio

Gemeenten Albrandswaard, Capelle a/d IJssel, Barendrecht, Bernisse, Brielle, Hellevoetsluis, Krimpen a/d IJssel, Maassluis, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen en Westvoorne - thema ESD

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is het onderzoeken wat de ecosysteemdienstbenadering zou kunnen betekenen voor de Rijnmond-regio. Tijdens een regulier overleg is een presentatie geweest over het onderwerp, wat het is en wat je ermee kan. Daarna is gedurende een middag een workshop georganiseerd waarbij de deelnemers aan de hand van zelf meegebrachte praktijksituaties aan de slag gingen met het onderwerp ESD.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren
Voor de meeste deelnemers was het een eerste kennismaking met het onderwerp 'Ecosysteemdiensten'. Het vergt wel enige oefening om het toch wel abstracte onderwerp te vertalen naar concrete praktijksituaties.

Output/instrumenten

Contactpersoon regio: DCMR milieudienst
ILB-2 adviseur: Karen Huijsmans, Grontmij

38 - Professioneel opdrachtgeverschap en het Besluit bodemkwaliteit binnen het Heuvelland

Heuvelland - thema professioneel opdrachtgeverschap - BBK

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is het aanzetten tot het opstellen van een kaart van de ondiepe ondergrond voor de openbare ruimte (wegen en trottoirs) in relatie tot de aanwezigheid van bodemvreemde materialen zoals asbest, slakken e.d. Hierdoor kan invulling worden gegeven aan goed opdrachtgeverschap door regionaal uniforme regels met belanghebbende instanties voor onderzoeksinspanning op te stellen. De ILB adviseur heeft een workshop verzorgd waarbij de medewerkers van de afdelingen Ruimtelijk beheer actief betrokken zijn door groepsgewijs antwoord te geven op diverse stellingen waarop enerzijds vragen en anderzijds antwoorden naar voren kwamen voor diverse problemen. Deze communicatie over en weer tussen de deelnemers is verwerkt tot een handreiking hoe om te gaan met het Besluit bodemkwaliteit in infrastructurele werken.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Door het gezamenlijk organiseren in de regio komen allerlei adviezen en werkwijzen aan bod waarvan iedereen kan leren.
  • Door opnieuw aandacht te besteden aan het Besluit bodemkwaliteit worden de mogelijkheden weer eens aan de orde gebracht en de kennis opgefrist.

Faalfactoren

Output/instrumenten
Een Handreiking voor de afdelingen ruimtelijk beheer van de Heuvellandgemeenten hoe om te gaan met vrijkomende grondstromen in infrastructurele werken.

Contactpersoon regio: Yvette Steins-Bendermacher, Gemeente Eijsden-Margraten
ILB-2 adviseur: Stef Vorstermans, Grontmij

39 - Samenwerking Drentse waterschappen

Waterschappen: Noorderzijlvest, Hunze en Aa's, Velten Vecht, Reest en Wieden, gemeente, provincie - thema professioneel opdrachtgeverschap- BBK

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 is voor ons om een impuls geven aan de kwaliteit op de handhaving van het BBK, door de mogelijkheden/kansen hierin voor handhaving vanuit de waterschappen duidelijker te maken. Dit kan bewerkstelligd worden door de praktisch toepasbare kennis bij de handhavers (en andere medewerkers van de waterschappen) te vergroten. Dit bovenstaande oorspronkelijke doel is bijgesteld door samenwerking met gemeenten en provincies. De belangrijkste punten waren het opzetten van een regionaal netwerk, het uitwisselen van praktijkkennis en het ontwikkelen van een praktische tool voor de handhaving in het veld. In de aanvraag werd er nog van uitgegaan dat er alleen met de Drentse waterschappen zou worden samengewerkt. Het beoogde product was een workshop om de kennis bij de waterschappen te vergroten. Op initiatief van de ILB adviseur zijn er vroeg in het proces gesprekken geweest met de gemeenten om te kijken of er overlap was in de aanvraag en de beoogde doelen. Omdat beide groepen qua beoogde doelen dicht bij elkaar lagen is toen besloten om de beschikbare projecturen bij elkaar te doen en gezamenlijk verder te gaan. Er is besloten om drie werkgroepen te vormen met de thema's netwerken, checklists en prioritering. In de werkgroepen is gewerkt aan het opzetten van een netwerk voor de handhavers BBK in Drenthe, het ontwikkelen van een checklist en het uitwerken van een prioritering systematiek. De onderlinge contacten tussen overheden zijn door dit project versterkt en er zijn een aantal handige instrumenten ontwikkeld.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Het project is er in geslaagd handhavers en andere bodemprofessionals van gemeenten en waterschappen met elkaar in contact te brengen.
  • Er is een digitaal netwerk(groep op linkedin) waar de deelnemers elkaar kunnen vinden en cases/praktijkproblemen kunnen bespreken.
  • Gemeenten en Waterschappen kunnen elkaar nu in een vroeger stadium vinden in situaties waarbij er overlap is in een project. Ook kunnen bij constateringen in het veld de andere overheden sneller worden geïnformeerd(oog er oor functie voor elkaar vervullen).

Faalfactoren

  • Risico is om het netwerk de komende jaren in stond te houden en om actief kennis en ervaringen te blijven delen. Hiervoor willen we het Drentse bodemberaad gebruiken, een periodiek overleg tussen afgevaardigden van de overheden in Drenthe die met het BBK van doen hebben.

Output/instrumenten

  • Checklist handhaving veldtoezicht(handleiding) bedoeld voor handhaving in het veld. Het doel was om een praktisch instrument te creëren voor toezichthouders.
  • Prioritering systematiek (beleidsinstrument)
  • Netwerk Drentse bodemprofessionals (Linkedin)

Contactpersoon regio: Sjoerd Mulder, Waterschap Reest en Wieden
ILB-2 adviseur: Coert Fossen, Royal Haskoning DHV

40 - Professioneel opdrachtgeverschap bij gemeenten

Harenkarspel, Hollands kroon, Schagen, Zijpe - thema professioneel opdrachtgeverschap- BBK

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is dat 90% van de ingediende meldingen voldoet aan de regels van het Bbk (outcome criterium). Handhaving Bbk is speerpunt binnen MDKVNH. In 2011 122 meldingen ontvangen en dit jaar 40. Gemeenten zijn ook overtreders. KVNH heeft behoefte aan een professionele handhavingstrategie die past binnen ons uitvoeringsprogramma waarin handhaving Bbk een belangrijke rol speelt. De gemeenten hebben behoefte aan duidelijkheid in het toepassen van de Bbk in hun gemeentelijke werken en bestekken. Wij hebben diverse malen handhavend moeten optreden tegenover onze gemeenten. Als het BBK goed toegepast wordt, voorkomt dit dat wij in een handhavingtraject belanden met de daarbij behorende spanningsvelden met onze deelnemende gemeenten. Het project is wat traag gestart, omdat het wat tijd heeft gekost om vanuit de MD goede randvoorwaarden te formuleren. In eerste instantie is gestart met een presentatie, maar later is die omgegooid naar een inter-actievere aanpak.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
Een interactieve workshop gericht op de praktijk. Valkuilen en kansen bespreekbaar maken.

Faalfactoren
De valkuil dat de informatie te theoretisch wordt.

Output/instrumenten
Praktijkvoorbeeld

Contactpersoon regio: Annemarie Feitz, Milieudienst Kop van Noord-Holland
ILB-2 adviseur: Ingeborg van Oorschot, Royal Haskoning DHV

41 - ILB2 regio West-Friesland - onderdeel Besluit bodemkwaliteit - professioneel opdrachtgeverschap, toezicht en handhaving

Milieudienst West-Friesland - namens Gemeente Drechterland, Gemeente Enkhuizen, Gemeente Hoorn, Gemeente Medemblik, Gemeente Opmeer, Gemeente Stede Broec - thema professioneel opdrachtgeverschap - BBK

Samenvatting project
In 2009-2011 is voor de regio West-Friesland gebiedsspecifiek beleid opgesteld. De regio streeft ernaar dat de opgestelde kaarten en de nota zo goed mogelijk worden gebruikt door zowel gemeenten als bedrijfsleven. Een uniforme toepassing van het Bbk is hierbij het uitgangspunt. Om in de regio West-Friesland het gebruik van de bodemkwaliteitskaarten en de bodembeheernota (gebiedsspecifiek beleid) te bevorderen en het beleid op de juiste manier uit te voeren, zijn er drie voorlichtingsbijeenkomsten geweest. De eerste bijeenkomst stond in het teken van voorlichting aan externe partijen die in hun opdrachten te maken hebben met grondverzet (m.n. aannemers, adviesbureaus, grondbank, projectontwikkelaars, etc.). De tweede bijeenkomst was voorlichting aan niet-bodem handhavers van gemeenten en milieudienst. De laatste bijeenkomst was voorlichting aan medewerkers van de gemeenten die te maken hebben met het Bbk in hun rol als opdrachtgeverschap. Daarnaast is een aanzet gemaakt voor een handhavingstrategie Bbk (geen verdere uitwerking i.v.m. RUD-ontwikkelingen).

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
Betrekken van alle actoren / deelnemende partijen welke te maken hebben met grondverzet binnen gemeenten en bedrijven

Faalfactoren
Het bleek vrij moeilijk de juiste personen te benaderen, te betrekken en betrokken te houden.

Output/instrumenten

  • Handleiding, er zijn een aantal voorlichtingsbijeenkomsten gehouden.
  • Handleiding, er wordt nog gewerkt aan een notitie voor de handhaving van het Bbk

Contactpersoon regio: Stefanie Coesel, Milieudienst West-Friesland
ILB-2 adviseur: Ingeborg van Oorschot, Royal Haskoning DHV

42 - Rijnmond-regio

Gemeenten Albrandswaard, Capelle a/d IJssel, Barendrecht, Bernisse, Brielle, Hellevoetsluis, Krimpen a/d IJssel, Maassluis, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen en Westvoorne - thema professioneel opdrachtgeverschap- BBK

Samenvatting project
Binnen de Rijnmond-regio vindt veel grondverzet plaats. Een betere regionale samenwerking is wenselijk. Enerzijds om het hergebruik van grond binnen de regio te stimuleren. Anderzijds om het opdrachtgeverschap te professionaliseren. Het opstellen van een regionale visie zou hiervoor een goed begin zijn. Eerst is een workshop georganiseerd met als doel om inzicht te krijgen welke onderwerpen de gemeenten belangrijk vinden om daar verder mee aan de slag te gaan. De drie voornaamste onderwerpen waren: betere match van grondstromen, meer informatie delen voor verbeteren handhaving en de mogelijkheden voor Tijdelijke Opslag Plaatsen en het samenvoegen van partijen grond. Deze onderwerpen zijn uitgewerkt in een notitie met daarin opgenomen een aantal keuzevoorstellen over welke mogelijkheden er zijn over deze onderwerpen. Vervolgens is een bijeenkomst georganiseerd om hierover te discussiëren en om helder te krijgen welke mogelijkheden de regio ziet voor samenwerking over deze onderwerpen. In vervolgbijeenkomsten wordt getracht keuzes te maken en dit verder te concretiseren.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
Gemeenten staan wel positief tegenover regionale samenwerking maar dan meer met direct aangrenzende gemeenten.

Faalfactoren
De regio is vrij groot en heel divers, waardoor regiobrede afspraken over grondverzet moeilijk te maken zijn.

Output/instrumenten
Praktijkinstrument grondstromencoördinatie

Contactpersoon regio: Marieta Herijgers, DCMR milieudienst
ILB-2 adviseur: Ingeborg van Oorschot, Royal Haskoning DHV

43 - Opstellen regionale handhavingstrategie bodem

Omgevingsdienst Haaglanden en deelnemende Haaglanden gemeenten - thema professioneel opdrachtgeverschap- BBK

Samenvatting project
Het doel van het ILB2 traject is het opstellen en implementeren van een (regionale) handhavingstrategie voor bodem, afgestemd op de kenmerken, risico's, het naleefgedrag en de beschikbare middelen binnen onze regio. Het project loopt nog.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

Faalfactoren

Output/instrumenten
Strategie

Contactpersoon regio: Natascha Grundeken, gemeente Delft
ILB-2 adviseur: Jasper Lackin, Witteveen+Bos

44 - Zicht krijgen op meerwaarde van ecosysteemdiensten

Regionaal samenwerkingsverband Walcheren, Schouwen-Duiveland en Borsele - Thema Ecosysteemdiensten

Samenvatting project
Door middel van de Ecosysteemdienstbenadering wordt het verbrede bodembeleid in een economische/maatschappelijke waarderingscontext geplaatst. Hierdoor kan de waardering van bodemfuncties in maatschappelijke opgaven in de genoemde gemeenten op gebied van recreatie, klimaat, energie, nieuwe dragers landelijk gebied, voedselvoorziening en een gezonde leefomgeving veel duidelijker worden gecommuniceerd. De ambitie/doelstelling is dat de kansen van bodemfuncties breed onderkend en gewaardeerd worden en daardoor een plaats in gebiedsontwikkelingen krijgen. De pilot heeft zich enerzijds gericht op het groenbeheer van de openbare ruimte vanuit de invalshoek Ecosysteemdiensten en anderzijds op het toepassen van Ecosysteemdiensten in het landelijk gebied met initiatiefnemers in het gebied. Er zijn waardevolle contacten met het netwerk van groenbeheerders gelegd en een gebiedsproject in het landelijk gebied gaat als vervolg op deze pilot in de steigers worden gezet.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren

  • Intern binnen gemeenten, provincie en waterschap de bewustwording (ambtelijk en bestuurlijk) van de meerwaarde van het concept Ecosysteemdiensten zien te verkrijgen;
  • Initiatiefnemers in het gebied bewustmaken van de rol en de waarde van het ondergrondsysteem en hen in synergie laten optrekken binnen gebiedsprojecten.

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Er zijn diverse projecten geïdentificeerd waar de ecosysteemdiensten benadering behulpzaam kan zijn.
  • Samenbrengen van resultaten van projecten en initiatieven waarin de ecosysteemdienstenbenadering goed zichtbaar is op de website van het Zeeuws bodemvenster;
  • Notitie waterschap over relatie tussen bodemthema's en de wateropgaven van het waterschap

Contactpersoon regio: dhr. W. Jonkers, provincie Zeeland
ILB-2 adviseur: Paul Oude-Boerigter, Grontmij

45 - Ecosysteemdiensten en gebiedsontwikkeling

Regio Fryslân

Samenvatting project
In drie verschillende Friese regio's is een gebiedsontwikkeling gaande. In deze gebieden is behoefte aan bodeminformatie om de kansen en kwetsbaarheden van de ondergrond te kunnen bepalen en uit te drukken in Ecosysteemdiensten. Een prima testcase voor het bodeminformatieknooppunt in Friesland, een initiatief van de provincie dat ze de komende jaren met andere Friese organisaties wil uitbreiden. Met de opgedane ervaring verwachten en hopen we het volgende te bereiken:

  • een leerervaring met Ecosysteemdiensten. Door gebiedsontwikkeling vanuit de ondergrond te starten, met al haar kansen en kwetsbaarheden, worden kosten gedrukt, wordt tijd gewonnen en verbetert de kwaliteit. Dat is de hypothese die we met de ecosysteemdienstbenadering willen toetsen.
  • een leerervaring ten aanzien van het Friese informatieknooppunt. Met de opgedane ervaringen kunnen we bepalen of het huidige knooppunt werkt en of een uitbreiding nodig en nuttig is. Bovendien werken we aan het draagvlak bij andere organisaties dan de provincie, waardoor het in de komende jaren kan worden uitgebreid tot een Fries informatieknooppunt.
  • een leerervaring voor toekomstige gebieden. Als deze werkwijze met ecosysteemdiensten en het gebruik van het informatieknooppunt naar tevredenheid werkt, biedt het perspectieven voor andere (Friese) gebieden.

Succes- en faalfactoren

Succesfactoren
Interne overdracht en borging bij de provincie Fryslan (is inmiddels gelukt na de aanstelling van een beleidsmedewerker 'bodem')

Faalfactoren

Output/instrumenten

  • Discussienotitie voor management over de verdere ontwikkeling van de bodematlas
  • Notitie met lessen vanuit de Westelijke Veenweiden en tips over toepassen Triple O in de ontwikkeling van de Veenweidevisie van Fryslan
  • Advies aan DLG over inzetten van ESD als instrument voor het zoeken naar functiecombinaties in overloopgebieden
  • Organogram waar verschillende bodemthema's binnen de provinciale organisatie zijn belegd

Contactpersoon regio: Wim Haalboom, provincie Fryslan
ILB-2 adviseur: Roelof Westerhof, ORG-ID


Zie ook

Legenda

Om het zoeken te vergemakkelijken vindt u de projecten op een kaart. Aan de kleur van het bolletje herkent u met welk thema een regio aan de slag is. Klik op de gekleurde bolletjes voor meer informatie en contactpersonen.

ondergrond Ondergrond

ecosysteemdiensten Ecosysteemdiensten

ecosysteemdiensten + ondergrond Ecosysteemdiensten + Ondergrond

Professioneel opdrachtgeverschap / Handhaving Bbk Professioneel opdrachtgeverschap / Handhaving Bbk