Ervaringen met gebiedsgericht grondwaterbeleid van de gemeente Hengelo
In Hengelo bevinden zich grootschalige grondwaterverontreinigingen die zijn ontstaan als gevolg van jarenlange industriële ontwikkeling. Deze verontreinigingen lopen in elkaar over en het is lastig te bepalen wie er verantwoordelijk voor is. Het onderzoeken en saneren van deze omvangrijke en complexe verontreinigingen is erg kostbaar. Daarom heeft de gemeente Hengelo in samenwerking met 3Dimensies, LineaRekta en Bioclear een gebiedsgericht grondwaterbeleid ontwikkeld.
De aanleiding voor deze nieuwe beleidsontwikkeling wordt gevormd door ruimtelijke projecten. De diep grondwaterproblematiek leidt tot stagnatie van (her)ontwikkelingen in het centrumgebied. Het gebiedsgericht grondwaterbeleid heeft tot doel deze stagnatie weg te nemen. Hiertoe heeft de gemeente de rol van gebiedsbeheerder op zich genomen. De gebiedsbeheerder kan de verantwoordelijkheid voor een verontreiniging in het diepe grondwater overnemen tegen betaling van een afkoopsom. Het gebiedsgericht grondwaterbeleid is verankerd in het Beleidsplan Ondergrond. Op 24 april 2012 is dit beleidsplan door de gemeenteraad vastgesteld. Voor het centrumgebied van Hengelo is een gebiedsbeheerplan opgesteld. Mogelijk wordt er later voor een ander gebied ook nog een gebiedsbeheerplan gemaakt.
In het gebiedsbeheerplan is de gebiedsgerichte aanpak beschreven. Hierin is tevens het beheergebied aangewezen waarin de gebiedsgerichte aanpak wordt toegepast. Daarnaast heeft het college van B en W een afkoopstrategie vastgesteld dat een generiek toepasbaar kader vormt voor onderhandelingen met probleemhebbers. Iedere probleemhebber die de verontreiniging waarvoor hij verantwoordelijk is in de gebiedsgerichte aanpak wil onderbrengen, betaalt een afkoopsom aan de gebiedsbeheerder. De hoogte van een afkoopsom hangt af van de beschikbare onderzoeksgegevens van die verontreiniging en de (geschatte) omvang. De probleemhebber blijft verantwoordelijk voor de verontreiniging in de bovengrond en voor de aanpak van de bron.
De afgekochte verontreinigingen wordt vervolgens door de gebiedsbeheerder gesaneerd met een gebiedsgerichte aanpak. Om de gebiedsgerichte aanpak vorm te kunnen geven zijn met behulp van de duurzaamheidsprincipes People, Planet en Profit (‘triple P’) verschillende mogelijke saneringsvarianten tegen elkaar afgewogen. Een gebiedsgerichte aanpak waarbij gebruik wordt gemaakt van natuurlijke afbraak en natuurlijke lozing op oppervlaktewater bleek de meest duurzame variant. Uit onderzoek blijkt dat biologische processen in de Hengelose bodem kunnen zorgen voor chemische afbraak van de verontreiniging. Het beheergebied is zodanig gekozen dat er voor natuurlijke afbraak genoeg tijd en ruimte is. De verontreiniging mag zich niet buiten het beheergebied verspreiden.
Natuurlijk mogen er als gevolg van de gebiedsgerichte aanpak geen risico’s voor de mens of het milieu ontstaan. Dan moet de gebiedsbeheerder ingrijpen. De verontreiniging zit zo diep in de bodem, dat de kans klein is dat de Hengelose inwoners en bedrijven last zullen hebben van de gebiedsgerichte aanpak. Met monitoring van het grondwater wordt gecontroleerd of kwetsbare objecten niet worden bedreigd. Daarnaast worden de bemonsteringsresultaten gebruikt voor toetsing (en eventuele bijstelling) van het geohydrologisch model.
Met de gebiedsgerichte aanpak worden grootschalige grondwaterverontreinigingen op een kostenbesparende wijze aangepakt. De gebiedsbeheerder heeft één aanpak ontwikkeld voor meerdere grondwaterverontreinigingen. Daarnaast worden onderzoekskosten bespaard omdat een geval van verontreiniging niet afgeperkt hoeft te worden. Deelname aan de gebiedsgerichte aanpak is vrijwillig en een verontreiniging binnen het beheergebied kan ook gevalsgericht aangepakt worden door de probleemhebber. Met de afkoopstrategie wordt beoogd dat deelname aan de gebiedsgerichte aanpak voor probleemhebbers (financieel) aantrekkelijk is.
Kenmerkend voor het gebiedsgericht grondwaterbeleid in Hengelo is dat dit in eerste instantie draait om aanpak van de verontreinigingsproblematiek. Het doel is wel dat het beleid van deze sectorale insteek doorgroeit naar een integraal beleid voor de ondergrond. Deze fasering is een bewuste keuze omdat het van belang was binnen afzienbare termijn een oplossing te bieden voor het diepe grondwaterprobleem. In 2012 start de uitvoering van het gebiedsbeheerplan. De peilbuizen die daarvoor worden geplaatst, zullen in het najaar voor het eerst bemonsterd worden. Daarnaast wordt gestart met verkenningen naar de mogelijkheden om het beleidsplan uit te breiden. Hierbij wordt meer gekeken naar benutting van de ondergrond en de aspecten die daarop van invloed zijn, zoals waterkwantiteit, ruimtelijke ordening, energie en duurzaamheid.
Contact
Voor meer informatie over het gebiedsgerichte grondwaterbeleid in Hengelo, kunt u contact opnemen met Annemieke van Es (074 – 245 9107).