Agendering grondwaterbelangen

Grondwaterbelangen moeten onder de aandacht worden gebracht van de opstellers van de visie. Dat vereist het overdragen van informatie op het juiste moment en in de juiste vorm, maar ook het verkrijgen van draagvlak op het juiste moment. Agendering is daarmee een proces dat al veel eerder begint dan het opstellen van de visie zelf en in verschillende stapjes doorlopen wordt. Het vormen van allianties met andere thema’s kan daarvan onderdeel vormen.

In het vakgebied van de hydrologen en waterbeheerders zijn de deskundigen wel overtuigd van de kansen die de ondergrond biedt en de bedreigingen die moeten worden tegengegaan. De stedenbouwer of planoloog bepaalt echter in sterke mate hoe een plan er uit gaat zien. Overtuigen doe je niet alleen met kennis en kunde, maar vergt ook competenties op het gebied van communicatie en lef.

Bij het agenderen kan het volgende worden ingezet.

Koppelen grondwaterbelangen aan maatschappelijke opgaven

In het proces van agendering kan het nuttig zijn om de doelen die de gemeente zich stelt ten aanzien van grondwater expliciet te maken door ze te koppelen aan meer algemene maatschappelijke opgaven en erkende beleidsthema’s. Voorbeelden zijn:

• Voldoende bescherming tegen water in woon- en leefomgeving.
• Zuinig omgaan met water voor landbouw en industriële productieprocessen.
• Herstellen en handhaven van een goede grondwaterkwaliteit. De Kaderrichtlijn Water wil dat er in 2015 goed functionerende watersystemen zijn, die daarna behouden blijven.
• Zorgen voor een gezond leefmilieu’.
• Met betrekking tot energie streven naar een betrouwbare en veilige energievoorziening met beperking van uitstoot broeikasgassen’, energiebesparing (in bebouwde omgeving) bevorderen.
• Aandacht aan de belevingswaarde van water in de leefomgeving, water in de wijk terugbrengen.
• Beheer van de ondergrond zodat deze geschikt is en blijft voor de toegekende functie(s).

Focus op ruimtelijke relevantie

Naast proces is ook effectiviteit van belang. De structuurvisie dient ergens toe en daarop moeten we focussen. De structuurvisie richt zich ook exclusief op het ruimtelijk spoor. Het is daarom dat we ons moeten afvragen wat de ruimtelijke relevantie is van grondwater. Het gaat dus om:

• Activiteiten met een ruimtelijke component die effect hebben op het grondwater.
• Activiteiten met een ruimtelijke component die eisen stellen aan het grondwater.

Waarom zouden we eisen willen stellen aan de ruimtelijke ordening? Willen we grondwater benutten of beschermen? En gaat het om kwaliteit of kwantiteit (bijvoorbeeld peil?).

Maak de doelen expliciet

In het proces van agendering kan het nuttig zijn om de doelen die de gemeente zich stelt ten aanzien van grondwater expliciet te maken door ze te koppelen aan meer algemene maatschappelijke opgaven en erkende beleidsthema’s. Voorbeelden zijn:

• Voldoende bescherming tegen water in woon- en leefomgeving.
• Zuinig omgaan met water voor landbouw en industriële productieprocessen.
• Herstellen en handhaven van een goede grondwaterkwaliteit.
• Zorgen voor een gezond leefmilieu.
• Streven naar een betrouwbare en veilige energievoorziening met beperking van uitstoot broeikasgassen, energiebesparing (in bebouwde omgeving) bevorderen.
• De leefbaarheid vergroten door aandacht aan de belevingswaarde van water in de leefomgeving.

Maak de rol van grondwater in de gemeente duidelijk

Het is ook effectief in de structuurvisie te laten zien welke rol (grond-)water speelt, of in het verleden heeft gespeeld, in de gemeente. Daarmee maak je het belang tastbaar voor de burger, en iets om trots op te zijn zodat je dat niet zo maar ‘verkwanselt’. Voorbeelden:

• Economische factor van betekenis: bierbrouwerijen, blekerijen (‘Blekersvaart te Haarlem’), onttrekking Gist te Delft.
• Voeding van de beeldbepalende beken bijvoorbeeld in Arnhem.
• Hoog grondwaterniveau heeft al eeuwen de houten palen geconserveerd waarop de Amsterdamse grachtenpanden zijn gefundeerd.
• Grondwater is onderdeel van het watersysteem en een bron van leven voor planten en dieren.
• Grondwater zorgt voor de stabiliteit van de ondergrond.

Het is ook effectief in de structuurvisie te laten zien welke rol (grond-)water speelt, of in het verleden heeft gespeeld, in de gemeente. Daarmee maak je het belang tastbaar voor de burger, en iets om trots op te zijn zodat je dat niet zo maar ‘verkwanselt’.

Stel ambities en waarden vast

Andere invalshoeken zijn die van de ambities en de waardes. Ambities worden geformuleerd en vertaald naar concrete doelstellingen die daar bij horen. Het is zaak die ambities te integreren in ruimtelijke ontwikkelingen, anders worden ze toch gezien als een sectoraal belang dat niet in dienst staat van ruimtelijke ontwikkelingen, waar een structuurvisie juist over gaat.

De ambitie om een duurzame gemeente te zijn kan worden vertaald in een concrete doelstelling om op gemeente- of wijkniveau te streven naar een zeker percentage bijdrage van bodemenergie aan de totale energieleverantie. In een structuurvisie kan worden benoemd dat dit betekent dat in wijken waar, door de geschiktheid van de ondergrond, bodemenergie erg kansrijk is, conflicterend gebruik wordt tegengegaan/ontmoedigd. Of dat juist wordt bevorderd dat er bedrijvigheid komt die behoefte heeft aan de leverantie van bodemenergie.

Een andere invalshoek is die van de ‘waarde’. Als de daadwerkelijke meerwaarde van grondwater goed wordt uitgelegd dan bestaat de kans dat in ontwikkelingen en projecten die waarde wordt verzilverd door ze tijdig in het ontwikkelingsproces mee te nemen. Een ‘financiële waarde’ kan zijn een opbrengst, of een terugverdientijd van een investering. Zachtere waardes zijn gezondheid, comfort (de afwezigheid van hinder en overlast), ruimtelijke kwaliteit.

Verstandig omgaan met grondwater kan in waarde worden uitgedrukt. Funderingsschade voorkomen is gemakkelijk uit te drukken in ‘vermeden kosten’. Voor grondwateroverlast in kelders of op straten geldt hetzelfde. Mogelijkheden openhouden voor gebruik van de ondergrond voor bodemenergie kan worden uitgedrukt in potentiële besparing op de energierekening. Zachtere waardes zijn beperking van hinder door water in de straat, ruimtelijke kwaliteit door de bescherming van natte natuur, groen dat het goed doet door een goed gereguleerde grondwaterstand etc.