Agendering Grondwateronderlast
Grondwaterbelangen moeten onder de aandacht worden gebracht van de opstellers van de visie. Dat vereist het overdragen van informatie op het juiste moment en in de juiste vorm, maar ook het verkrijgen van draagvlak op het juiste moment. Zie de introductie tot het proces van agenderen van grondwaterbelangen.
Gevolgen
Door deze bewuste of onbewuste ingrepen kan een palet aan effecten ontstaan. Er kan bodemdaling (met als gevolg schade aan kabels&leidingen, aansluiting van trottoirs op gebouwen), uitdroging van dijklichamen, oxideren van veen (waardoor vruchtbaar bodemmateriaal verloren gaat), paalrot aan funderingen, tekort aan koelwater en zetting van gebouwen en rioleringen optreden. Een lagere grondwaterstand kan daarnaast effecten hebben op natuur (waaronder ook stadsnatuur in de vorm van bomen), landbouw en droogvallende archeologie die daardoor afbreekt. Ook kan schade aan archeologische waarden optreden. Grondwater is in mindere mate in staat om oppervlaktewater te voeden (bijvoorbeeld beken). Wanneer verlaging van het grondwaterpeil gebeurt door onttrekkingen kan bovendien sprake zijn van aantrekking van verontreinigingen en verschuiving van het zoet-zoutgrensvlak. Deze beide kwalitatieve aspecten kunnen weer schadelijke gevolgen hebben voor de gebruiksfuncties (verzilting van water voor land- en tuinbouw) en toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen.
De aard van de problematiek en de vele belangen vraagt om een gezamenlijke strategie en visie van lokale en regionale waterbeheerders: waterschap, provincie en gemeente. Door een gebiedsbrede en integrale beschouwing zijn belangen, kansen en knelpunten eerder helder en beter af te wegen zodat maatregelen daarop beter kunnen worden afgestemd.
Beleidsthema’s/maatschappelijke opgaven
In een structuurvisie wordt het ruimtelijk beleid aan belangrijke beleidsthema’s en maatschappelijke opgaven gekoppeld. Voor het agenderen van een grondwaterbelang is het daarom noodzaak het grondwaterbelang daarmee in verband te brengen.
Lage grondwaterstanden kan verdroging van natuur veroorzaken en heeft dus consequenties voor de natuur in de stad en daarmee op het welzijn van zijn bewoners. Bovendien is groen/natuur in de stad belangrijk omdat het helpt de effecten van klimaatverandering te beperken omdat het bijdraagt aan lagere temperaturen. Lage grondwaterstanden kunnen funderingsschade veroorzaken, wat een negatief effect heeft op de leefbaarheid van de stad. Funderingsherstel brengt verder onrust en hinder met zich mee. Cultureel erfgoed (archeologische waarden) kan door te lage grondwaterstanden onherstelbare schade ondervinden. Een voldoende lage grondwaterstand biedt tenslotte ook ruimte in de bodem die in periodes met hevige neerslag kan worden benut voor tijdelijke berging van hemelwater en draagt zodoende bij aan klimaatbestendigheid.
Ruimtelijke relevantie
Lage grondwaterstanden kunnen vanuit een bepaald perspectief (drooglegging in woonwijken) gunstig zijn maar dus ook negatieve effecten hebben. Ruimtegebruik en functies die baat hebben bij een lage grondwaterstand moeten dus worden geweerd in de omgeving van gebieden waar ze ook schade kunnen veroorzaken. Ook kan de structuurvisie het onderwerp in conflictgebieden agenderen en kunnen regels worden gesteld waarmee conflicten worden beperkt of voorkomen. De structuurvisie kan ook ruimtegebruik aanmoedigen dat gebruik van bodemenergie stimuleert.
Voorbeelden van gevolgen van grondwateronderlast zijn als volgt te vinden.
Verdroging in het algemeen:
Verdroging en beleid:
Algemeen: effect van droogte op stedelijk gebied:
Schades door watertekort in stedelijke gebied:
Aantasting van houten funderingspalen (paalrot):
Bodemdaling en zetting van de bodem:
Verdroging van vegetatie:
Schade aan archeologische waarden:
- De invloed van bouwwerkzaamheden op archeologische vindplaatsen incl schematische beslisboom (cultureelerfgoed.nl)
- Voorraad grondwater (ruimtexmilieu.nl)
- Grondwaterdynamiek (cultureelerfgoed.nl)
Minder voeding van oppervlaktewater (bijvoorbeeld beken) door grondwater:
Bodemdaling en zetting in de stad in relatie tot grondwaterstand:
Wadi’s: mogelijkheden om verdroging tegen te gaan:
Waterdoorlatende verharding om verdroging tegen te gaan:
Toelichting grondwatersysteem via gidsmodel
Oorzaken en gevolgen van (structureel) lagere grondwaterstanden kunnen worden uitgelegd aan de hand van zogenaamde ‘gidsmodellen ofwel beeldschema's’. Daarin speelt het ‘hydrologisch systeem’ een belangrijke rol.