Bodem+

Agendering van Grondwateroverlast

Grondwaterbelangen moeten onder de aandacht worden gebracht van de opstellers van de visie. Dat vereist het overdragen van informatie op het juiste moment en in de juiste vorm, maar ook het verkrijgen van draagvlak op het juiste moment. Zie de introductie tot het proces van agenderen van grondwaterbelangen.

Gevolgen

Een toenemende of hoge gemiddelde grondwaterstand kan leiden tot frequenter optredende wateroverlast in kruipruimten (met naast hinder ook negatieve gezondheidseffecten tot gevolg) en tuinen, verwelking van flora, maar ook kortsluiting of het opdrijven van rioolbuizen en andere constructies kan in extreme situaties aan de orde zijn. Niet te vergeten: schade aan kabels&leidingen, wegen (opvriezen in de winter), bomen (ondiep wortelsysteem maakt bomen instabiel). Een grondwaterstand die van nature te hoog is kan door de beperkte bergingscapaciteit in natte periodes snel tot overlast leiden met water in straten en andere openbare ruimtes als parken. Door het groter contact met grondwater kunnen verontreinigingsbronnen meer gaan naleveren aan het grondwater. Een specifiek voorbeeld betreft stortplaatsen die met de stortzool in het water komen waardoor meer uitspoeling optreedt. Het wil in de praktijk nogal eens voorkomen dat maatregelen die leiden tot grondwaterstandsverhoging zeer eenzijdig, vanuit één belang, worden genomen.

Ondanks de maatschappelijke druk komen die oplossingen er niet altijd snel omdat discussie ontstaat over wie verantwoordelijk is voor het droog maken en houden van (stedelijk) gebied en de bijbehorende kosten: eigenaren of gemeente. Soms wordt eigenaren geadviseerd om zelf maatregelen te nemen, bijvoorbeeld in de vorm van extra grindpalen of wordt voor extra pompcapaciteit gezorgd. Beter dan genezen achteraf is voorkomen vooraf, door goed de natuurlijke waterhuishouding te betrekken in de ruimtelijke planvorming. En wanneer er eenmaal overlast is kan een centrale oplossing voor het hele gebied interessante kansen bieden door combinaties te maken met onttrekkingen voor energiewinning, of beheersing van een grondwaterverontreiniging. Dit kan oplossingen ook voldoende financieel draagvlak bieden.

Beleidsthema’s/maatschappelijke opgaven

In een structuurvisie wordt het ruimtelijk beleid aan belangrijke beleidsthema’s en maatschappelijke opgaven gekoppeld. Voor het agenderen van een grondwaterbelang is het daarom noodzaak het grondwaterbelang daarmee in verband te brengen.

Te hoge grondwaterstanden brengen grondwateroverlast met zich mee. Dit heeft negatieve effecten op de leefbaarheid van de stad. In uitzonderlijke situaties kan dit natuurlijk ook het vestigingsklimaat voor bedrijven en daarmee de economie schaden. Door het veranderend klimaat (meer zware buien) zal de kans op grondwateroverlast alleen maar toenemen, zeker in gebied die nu al een hoge grondwaterstand ondervinden. Daar heeft de bodem geen ruimte meer voor de tijdelijke berging van hemelwater. Voor een klimaatbestendige stad is een niet te lage en niet te hoge grondwaterstand belangrijk.

Ruimtelijke relevantie

Dit grondwaterbelang heeft ruimtelijke relevantie omdat het grondgebruik effect kan hebben op de grondwaterstand en grondgebruik daarmee in zekere mate sturend kan zijn. Hemelwaterinfiltratie in de bodem moet niet tot overlast elders leiden. Functies die snel hinder van hoge grondwaterstanden ondervinden kunnen worden geweerd in gebieden waarin een hoge grondwaterstand onvermijdelijk is. De structuurvisie kan daarnaast agenderend zijn en stimuleren dat bij locatiekeuze en gebiedsinrichting, bijvoorbeeld via de watertoets, rekening wordt gehouden met de grondwaterstand. Met voldoende ruimte voor water in een gebied kunnen hoge grondwaterstanden worden tegengegaan. De structuurvisie kan ook effectbeperkende maatregelen agenderen en initiatiefnemers van ruimtelijke inrichting helpen bij het treffen van maatregelen om overtollig grond- en hemelwater naar openbare voorzieningen af te voeren.

Voorbeelden van gevolgen van grondwateroverlast zijn als volgt te vinden.

Schades door wateroverschotten in stedelijke gebied:

Vochtige kruip- en verblijfsruimtes:

Toelichting grondwatersysteem via gidsmodel

Oorzaken en gevolgen van (structureel) te hoge grondwaterstanden kunnen worden uitgelegd aan de hand van zogenaamde ‘gidsmodellen’. Daarin speelt het ‘hydrologisch systeem’ een belangrijke rol.

Delen