Voorbeeld: Bodemenergie als onderdeel van transitie in de energievoorziening

Hoewel fossiele bronnen nog een belangrijke rol kunnen blijven spelen in de energievoorziening, zal het percentage hernieuwbare energie in de komende jaren fors moeten gaan toenemen. De bodem en ondergrond kunnen hieraan een belangrijke bijdrage leveren.

De praktische uitwerking van de energietransitie staat voor de komende jaren op de agenda van zowel het Rijk, de provincies als de gemeenten. Het onderwerp is bijvoorbeeld onderdeel van een City Deal in het kader van de Agenda Stad is. Agenda Stad is de samenwerking van het Rijk, steden en stakeholders gericht op het versterken van groei, innovatie en leefbaarheid van Nederlandse steden. Één van de vragen is welk aandeel bodemenergie in de praktijk kan leveren aan deze transitie.

De aanleg en het gebruik van bodemenergiesystemen, aardwarmte-installaties en de bijbehorende ondergrondse netwerken, mag echter niet ten koste gaan van andere waarden en voorraden in de ondergrond. Het gebruik van bodemenergie legt een claim op de ondergrond. Wanneer er meer systemen in gebruik genomen worden, zal dat van invloed zijn op andere ondergrondse gebruiksfuncties zoals kabels en leidingen, ondergronds bouwen maar ook de reeds aanwezige energiesystemen in een gebied.

Daarnaast kan de exploitatie van de ondergrond maatschappelijke onrust veroorzaken omdat de activiteiten ook risico’s kunnen opleveren. Een belangrijk vraag is of we het optreden van ongewenste effecten van het gebruik van de ondergrond kunnen voorspellen (bijv. risico op verontreiniging van het grondwater, doorboring van scheidende lagen of geïnduceerde bevingen) en hoe we deze ongewenste effecten kunnen vermijden, beheersbaar maken of tegengaan.

Kennis van de ondergrond is dus onmisbaar om de juiste keuzes te maken bij de inzet van bodemenergie en te zorgen voor een evenwicht tussen benutten en beschermen. Daarbij spelen onzekerheden een belangrijke rol. Onzekerheden die voor een belangrijk deel te maken hebben met de complexiteit van de ondergrond. Onzekerheden maken het niet alleen lastig uitspraken te doen over de risico’s op het optreden van ongewenste effecten. Ook een garantie op het aantreffen van een geschikte laag voor bijvoorbeeld geothermie kan nooit worden gegeven. De mate van zekerheid over de geologische situatie hangt af van de hoeveelheid beschikbare gegevens en de kwaliteit en betrouwbaarheid daarvan. Doordat we in de komende jaren de ondergrond steeds vaker zullen gebruiken en onderzoeken, zal de kennis toenemen en daarmee de onzekerheid gaan afnemen. Dat betekent dat de kans op een succesvol aardwarmtesysteem groter zal worden en dat de technische, financiële en sociale risico’s steeds beter kunnen worden beperkt.