Kennisbehoefte Bodem en leefbaarheid landelijk gebied en natuur

In deze kennisagenda zijn de kennisvragen opgenomen die samenhangen met de balans tussen de leefbaarheid van het landelijk gebied, de natuur en de kwaliteiten en potenties van het natuurlijk systeem (bodem en ondergrond).

ka bewustwordingBewustwording

Hoe is het bewustzijn van de relatie tussen bodem, ondergrond en grondwater en het landelijk gebied en de betekenis van dit systeem voor onze identiteit en economie te vergroten?

Voorbeelden gedetailleerde kennisvragen:

  • Is de leefbaarheid van het landelijk gebied te verbeteren door optimaal gebruik te maken van het bodem, ondergrond en grondwater en landbeheer, waarbij natuurlijke en culturele waarden en economische en sociale vestigingsfactoren worden meegenomen?
  • Kan het bewustzijn in de maatschappij worden vergroot dat landschapsbeheer (inclusief het beheer van het natuurlijk systeem) bijdraagt aan de leefbaarheid van het landelijk gebied en dat dit de aantrekkelijkheid van dit gebied voor wonen en werken kan vergroten?
  • Is het van belang voor de leefbaarheid van het landelijk gebied (identiteit) om de betekenis van bodem en ondergrond te laten zien als basis van kenmerkende landschappen (inclusief aardkundige waarden, archeologie, geomorfologie)? En zo ja: hoe kan de ‘leesbaarheid’ van de ondergrondkarakteristieken in het landschap terug worden gebracht?
  • Draagt bodem- en landschapsbeheer bij aan het vergroten van de aantrekkelijkheid van het landelijk gebied als vestigingsplaats voor burgers en bedrijven? Hoe moet dit beheer dan invulling krijgen?
  • Hoe kunnen aardkundige, culturele en biologische waarden boven en onder maaiveld worden uitgedrukt in sociale en economische waarden?

ka statusbepalingStatusbepaling

In hoeverre wordt de leefbaarheid van het landelijk gebied beïnvloed door het natuurlijk systeem?

Voorbeelden gedetailleerde kennisvragen:

  • Aan de hand van welke factoren in het natuurlijk systeem is de invloed van het natuurlijk systeem op de leefbaarheid uit te drukken? En wat zeggen die factoren over de status van het natuurlijk systeem?
  • Is er sprake van een balans tussen natuur(ontwikkeling) en het natuurlijk systeem? Bij verstoring: In hoeverre is die balans verstoort? En waarin uit zich dat?

ka systeemkennisSysteemkennis

Welke processen in bodem en grondwater dragen bij aan de leefbaarheid van het landelijk gebied en aan de natuur(ontwikkeling)?

Voorbeelden gedetailleerde kennisvragen:

  • Welke kennis is nodig om inzicht te krijgen in de processen in het natuurlijk systeem die bijdragen aan de leefbaarheid van het landelijk gebied en aan de natuur(ontwikkeling)? En zijn deze processen te beïnvloeden?
  • Wat is de rol van bodem bij gezondheid?
  • Wat is de rol van de bodem en water bij de verspreiding van infectieziekten die van dieren op mensen (of van dieren op dieren) overgaan (zoönosen zoals Q-koorts)?
  • Wat is de rol van de bodem en water bij de verspreiding van antibiotische resistentie?
  • Wat is de rol van de bodem bij de verspreiding en risico’s van (nieuwe) verontreinigingen zoals geneesmiddelen en nanodeeltjes?
  • Wat is de samenhang hiervan met landgebruik en veiligheid in het landelijk gebied? Hoe kunnen deze risico’s door bodembeheer worden verkleind?
  • Wat betekent de ontwikkeling naar zorgboerderijen, kinderdagverblijven, recreatie bij de boer en daardoor een potentiële blootstelling aan deze stoffen door een grotere populatie voor de volksgezondheid?

ka afwegenAfwegen

Worden de potenties van het natuurlijk systeem meegewogen in de keuzes bij ontwikkelingen in het landelijk gebied en natuur?

Wat is nodig om transities in het landgebruik in het landelijk gebied zo in te steken dat én het natuurlijk systeem niet verder wordt beschadigd én de leefbaarheid van het landelijk gebied niet verder onder druk komt te staan?

Voorbeelden gedetailleerde kennisvragen:

  • In hoeverre spelen deze potenties van bodem en ondergrond een rol in de keuzes voor ontwikkeling van het landelijk gebied?
  • Hoe zijn landbouw en andere gebruiksvormen zoals natuur vorm te geven zodat het natuurlijk systeem wordt versterkt in het landelijk gebied en duurzame landbouw als functie mogelijk blijft?
  • Welke kennis en maatregelen zijn om, daar waar transitie van landbouwgebieden naar natuur aan de orde is, dit plaats te laten vinden zonder ingrijpende maatregelen zoals afgraven (transitie naar juiste nutriëntengehalte, waterkwantiteit)?
  • Hoe zijn de gebruikers van het landelijk gebied te stimuleren om de bijdrage aan de (bodem)biodiversiteit en de natuur te vergroten?
  • Hoe zijn ambities voor bodem en ondergrond in het landelijk gebied in de Omgevingswet en afgeleide instrumenten (o.a. omgevingsvisie) te positioneren? Welke systeemkennis is hiervoor van belang?
  • Wie beïnvloeden beslissingen over landgebruik in het landelijk gebied en hoe kunnen zij worden overtuigd om de bodem te betrekken bij landinrichting en ruimtelijke planvorming?

ka implementatieImplementatie

  • Kunnen economische / sociaal-culturele scenario’s worden ontwikkeld die verschillende vormen van landgebruik combineren tot een attractief en leefbaar landelijk gebied? Hoe kan een dergelijk multifunctioneel ruimtegebruik economie en ecologie versterken?
  • Is vanuit de potenties van het natuurlijk systeem het landgebruik in het landelijk gebied te managen zodat een aantrekkelijke combinatie ontstaat tussen leefbaarheid, economie en ecologie? Zijn de gebruikers van land en grondwater in een gebied te betrekken bij het realiseren van schoon grondwater en een gezonde bodem voor landbouw en natuur?
  • Wat draagt het natuurlijk systeem bij aan ruimtelijke kwaliteit in gebiedsontwikkelingen zoals ruimte voor de rivier?
  • Hoe zijn gebruikers van grondwater te betrekken bij het realiseren van een gezonde bodem voor landbouw en natuur, en bij keuzes in landgebruik, mede voor schoon grondwater?
  • Zijn er instrumenten (door) te ontwikkelen om de leefbaarheid van het landelijk gebied te behouden en bevorderen op basis van de kenmerken van het lokale natuurlijk systeem en sociaal-culturele eigenschappen, gericht op functiecombinaties? Kan hiervoor bijvoorbeeld programma’s als Programma Aanpak Stikstof (PAS) worden benut?

ka evaluatieEvaluatie

  • Is landmanagement een effectief instrument voor het vergroten van de leefbaarheid van het landelijk gebied en het realiseren van duurzame natuur?
  • Welke maatregelen voor landbeheer zijn effectief bij het verhogen van de leefbaarheid van het landelijk gebied en het realiseren van duurzame natuur (evalueren a.d.h.v. pilots)?
  • Hoe kan worden geleerd van ervaringen in het buitenland om de leefbaarheid van ons landelijk gebied te vergroten?

Nieuwe kennisvragen actualisatie 2018

  • In hoeverre bieden krimpgebieden nieuwe kansen voor het bodemgebruik en invulling van de transitieagenda’s.
  • Aanvullend onderzoek naar de interactie tussen insecten, bodembiodiversiteit en akkerranden is  nodig, ook in relatie tot bestuiving.
  • Wat is de invloed van zonneakkers (velden met zonnepanelen) op de bodem.
  • Wat zijn effecten op leefbaarheid landelijk gebied en natuur van ondergrondse opslag van olie, gas, afvalstoffen (ook zoutcavernes, afvalwater van de oliewinning bij Schoonebeek die wordt geïnfiltreerd in Twente)
  • Wat zijn de consequenties van het stoppen van de gasproductie voor de leefbaarheid in Groningen, en ruimte gebruik voor alternatieve bronnen van energie
  • Wat betekent de bodem in discussies over ‘uitnodigingsplanologie in stad en land” (ikv omgevingsvisies & link agenda natuurlijk kapitaal).
  • Hoeveel CO2 kunnen we opslaan in de bodem door goed beheer van onze veengebieden en minerale gronden?
  • Koppeling van bodemdaling en CO2 vastlegging aan de het interbestuurlijk akoord (klimaat-en energietafels)

landschap 1800 0612823 Ell