Trends en voorbeelden van effecten op het natuurlijk systeem en landgebruik

Toename wereldbevolking

• Verstedelijking en toename bevolkingsdruk, verandering van landgebruik.

Regionale krimp in Nederland

• Leegloop, sloop van woningen, verkrotting in het landelijk gebied, veranderd landgebruik in krimpregio’s met kansen voor herstel natuurlijke functies, transities naar natuur en recreatie en energieteelt.

Verdere verstedelijking Nederlandse delta

• Grotere druk op relatief slappe bodems, verlaging van grondwaterstanden, uitbreiding steden.

Nieuwe economische ontwikkelingen in Nederland (bedrijven opereren geclusterd rond mainports, greenports en brainports)

• Intensief (industrieel) landgebruik op centrale locaties.
• Lokaal intensief gebruik van bijvoorbeeld grondwater (industriële onttrekkingen, WKO’s bij bedrijvenclusters).
• Nieuwe ondergrondse infrastructuur.

Andere vormen van werken (het nieuwe werken; integratie van werk- en woonmilieus)

• Meer datakabels in de ondergrond.
• Minder snelle groei wegennet (groei blijft wel bestaan).

De energieke samenleving

• Meer initiatieven vanuit de samenleving op gebied van bijvoorbeeld duurzame energie, ruimtegebruik en stadslandbouw; dit vraagt kennis en informatie op maat.

Meer aandacht voor governance en verdere individualisering en versplintering van het politieke landschap

• Meerdere partijen betrokken bij allianties voor ruimtelijke ontwikkelingen, databeschikbaarheid steeds belangrijkere voorwaarde?

Decentralisatie van overheidstaken en -bevoegdheden; centraal wat moet, decentraal wat kan

• Beslissingen en uitwerking komen samen in de regio, regionale kennis en data van belang.
• Decentrale overheden grote rol bij in standhouden en ontwikkelen kennisbasis.

Big en open data

• Meer mogelijkheden voor early warning effecten ten gevilge van ingrepen in de ondergrond (wateroverlast, aardbewegingen, etc.).
• Nieuwe mogelijkheden voor participatieve monitoring (bijv grondwaterstanden).
• Combinatie van data geeft nieuwe informatie over natuurlijk systeem.

Geo- en ecoengineering

• Technologische innovaties geven nieuwe mogelijkheden zoals veranderen grondeigenschappen, building with nature.
• Hergebruik van (secundaire) grondstoffen  en minder mining van (primaire) grondstoffen.

Meer informatie(uitwisseling) (internet, social media)

• Sociale media bieden nieuwe dimensie voor ontsluiten kennis en informatie en het verzamelen van relevante informatie.
• Iedereen expert. Doordat iedereen (al dan niet gefundeerde) informatie kan vinden en een mening vormt worden wetenschappelijke inzichten niet zo maar geaccepteerd. Denk aan de weerstand tegen ingrepen in de diepe ondergrond.

Circulaire economie

• Sluiten van kringlopen.

Toenemend gebruik grondstoffen (schaarste)

• Uitputting natuurlijke bronnen.
• Verstoring landschappen en milieus als gevolg van winning.

Toename gebruik energie uit conventionele bronnen

• Uitputting van olie- en gasvoorraden.
• Bodemverontreiniging als gevolg van lekkages en slordige winningen.
• Bodembewegingen.
• Fysische en chemische verstoring diepe ondergrondmilieus als gevolg van fracking.

Toename gebruik duurzame energiebronnen

• Opslag van warmte en koude in de ondergrond (verwarming en koeling van grondwater).
• Winning van warmte uit ondergrond (lokale verstoring thermische gradiënt, mogelijkheid op verontreiniging als gevolg van lekkage van antivriesmiddelen en andere chemicaliën vanuit gesloten systemen).
• Verdelingsvraagstukken.

Drinkwatertekorten

• Elk continent zal regio’s en landen hebben met een acuut tekort aan schoon drinkwater à uitputting van ondergrondse drinkwater aquifers en droogteschade als gevolg van verlaging van grondwaterstanden.
• Toenemende waarde van zoet(grond) water.

Mondiale veranderingen in vraag (groter) en aanbod (diverser)

• Verandering van gewassen.
• Intensivering gebruik landbouwgrond.
• Meer bemesting en gebruik bestrijdingsmiddelen.
• Meer gebruik van (drink)water.

Dreiging voedselschaarste

• Concurrentie om landbouwgrond.
• Concurrentie tussen vormen van landgebruik.
• Schaalvergroting in de landbouw.

Aandacht voor voedselveiligheid en duurzaamheid

• Aandacht voor kleinschalige lokale initiatieven, stadslandbouw.

Veranderingen in neerslag en temperatuur

• Meer neerslag in korte tijd à tijdelijke verzadiging van de toplaag.
• Drogere perioden duren langer à verlaging grondwaterstanden, oxidatie van organische bodemcomponenten, veranderingen van chemische evenwichten in de bodem.
• Veranderingen in geohydrologische condities.

Klimaatadaptatie

• Gebruik ondergrond voor (tijdelijke) opslag van overtollig regenwater.
• Ruimtelijke adaptatie zoals bouwen rekening houdend met het natuurlijk systeem en vergroening.
• Omschakeling naar andere soorten landbouw, zilte teelten.