Kennis van water, het natuurlijk systeem en de interactie met de leefomgeving en de maatschappij

De kennis van water, de rol in het natuurlijk systeem en de relatie met de maatschappij is opgebouwd uit een eeuwenlange ervaring met het waterbeheer. Vanwege het belang van water voor onze maatschappij en de recente uitdagingen als gevolg van klimaatverandering, toenemende urbanisatie en intensivering van het gebruik van boven- en ondergrond blijft de ontwikkeling van nieuwe kennis onmisbaar. Door de interactie van bodem en ondergrond met het watersysteem dient de kennisontwikkeling in samenhang en geïntegreerd plaats te vinden .

Cruciale onderzoeksonderwerpen zijn:

  • Chemische en ecologische kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater. Vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) moeten uiterlijk in 2027 alle aangewezen oppervlaktewateren en grondwater een goede chemische en ecologische toestand hebben. Daarnaast moet drinkwaterbereiding mogelijk zijn met een eenvoudige zuivering. Onderzoek van het PBL laat zien dat het onwaarschijnlijk is dat die doelen zullen worden gehaald. In veel oppervlakte- en grondwater vormt de belasting met nutriënten (stikstof en fosfaat) een knelpunt voor verdere kwaliteitsverbetering.
    Normen voor gewasbeschermingsmiddelen worden vooral in gebieden met glastuinbouw, bloemkwekerijen, bollenteelt en groenteteelt regelmatig overschreden. Maatregelen in de stroomgebiedbeheerplannen zijn onvoldoende om de gestelde doelen te bereiken. Dat betreft met name maatregelen voor diffuse bronnen, vooral vanuit de landbouw. De internationale afstemming van maatregelen in de stroomgebieden is daarnaast nog onvoldoende. Ook is er nog te weinig bekend over doelbereik.
  • Effecten van (milieuvreemde) stoffen op mens en milieu. Zowel over de effecten van stoffen op mens en milieu als over de effecten van maatregelen is nog onvoldoende bekend. Door het ontbreken van kennis is de urgentie soms onvoldoende duidelijk en is het onmogelijk goede kosten-batenafwegingen te maken over te treffen maatregelen. Kennis die verder moet worden ontwikkeld betreft onder andere het effect van de gecombineerde blootstelling aan verschillende stoffen en/of het effect van stoffen in combinatie met andere factoren voortkomend uit de belasting of de inrichting van het watersysteem (combinatietoxiciteit), effecten van langdurige blootstelling aan stoffen met lage concentraties, en effecten van maatregelen op verschillende plaatsen in de keten en de mate waarin ze bijdragen aan het bereiken van de gestelde doelen.
  • Nieuwe microverontreinigingen die mogelijk problemen opleveren, zoalsgeneesmiddelen, microplastics en nanodeeltjes. Veel van deze stoffen zijn nog niet genormeerd. Over de omvang waarin ze voorkomen is nog weinig bekend, met uitzondering van enkele geneesmiddelen. Sporen van geneesmiddelen zijn aangetroffen in drinkwaterwinningen uit oppervlaktewater en een aantal winningen uit grondwater. Ook effecten op ecologie en volksgezondheid zijn grotendeels onbekend. Wel is onder andere gedragsverandering en hormoonverstoring bij vissen aangetoond. Concentraties in het milieu zijn laag. Organismen worden in het milieu wel langdurig blootgesteld aan lage concentraties van een mix van stoffen. Voor de risicobeoordeling zijn de lange termijneffecten en gecombineerde effecten van belang.
  • Effecten van klimaatverandering op de waterkwaliteit. De klimaatverandering leidt tot hogere temperaturen, verzilting, en toenemende concentraties van stoffen. Dat maakt dat drinkwaterbedrijven meer moeite moeten doen om de risico’s voor de volksgezondheid weg te nemen.
  • Rol van grondwater in de energievoorziening en bij grondstoffenwinning. Bij de winning van energie (aardolie, -gas) en grondstoffen (zout) uit de ondergrond wordt het grondwater vaak ingezet hulpmiddel bij de winning en als transportmedium. Daarnaast speelt het grondwater ook een rol bij nieuwe energievormen als warmte-koude-opslag en geothermie. Als gevolg van deze activiteiten bestaat er een risico op verontreiniging van het grondwater. Beschermingsvraagstukken vormen een belangrijk onderzoeksonderwerp.

De topsector Water richt zich onder andere op kennis- en beleidsontwikkeling voor de bescherming van het land (veiligheid), energie uit water en winning en gebruik van drink- en industriewater. Hiervoor is onder andere de ‘kennis en innovatieagenda, topsector water, 2016-2019‘  opgesteld.


barwoutswaarder MG 5370