Kennisbehoefte Bodem en energievoorziening

De volgende kennisvragen op het gebied van bodem en ondergrond in relatie tot energievoorziening zijn in het kader van de kennisagenda gesteld:

ka bewustwordingBewustwording

  • Hoe is het bewustzijn bij stakeholders van de rol die ons natuurlijk systeem speelt  voor de energievoorziening te vergroten?
  • Hoe kan een goede discussie over de wenselijkheid van en draagvlak voor andere en nieuwe energiefuncties in de (diepe) ondergrond worden georganiseerd?

ka statusbepalingStatusbepaling

  • Welke andere potentie heeft de ondergrond in de transitie naar een duurzame energievoorziening? En wat betekent de energietransitie voor het gebruik en de functies in/van de ondergrond?
  • Wat is de impact van ‘nieuwe’ energievormen op het natuurlijk systeem en wat betekent dit voor het systeem en de maatschappelijke opgaven?
  • Welke impact heeft de energiemix op boven- en ondergrond in termen van ruimtebeslag, gevolgen (aardbevingen, bodemdaling), veiligheid, beheer van grondwatervoorraden etc.?

ka systeemkennisSysteemkennis

  • Waaruit bestaan interacties tussen ondergrondsysteem en winning van brandstoffen / toepassing bodemenergie op verschillende ruimtelijke en tijdschalen (kwantiteit, chemische kwaliteit, fysisch, geotechnisch, microbiologisch)?

ka afwegenAfwegen

  • Welke keuzes zijn nodig in het kader van de energievoorziening in relatie tot het gebruik van de bodem en ondergrond?
  • Welke afwegingssystematiek, waarin ook bodem en ondergrond terugkomen, is geschikt en breed toepasbaar om keuzes te kunnen onderbouwen tussen verschillende soorten energiewinning (nut en noodzaak, duurzaamheid, kosten en baten, risico en impact en acceptatie)?
  • Welke ruimtelijke afwegingen in relatie tot energiefuncties (winning en opslag) in de ondergrond (beïnvloeding – concurrentie – uitsluiting functies en effecten van ingrepen/gebruik in horizontaal en verticaal vlak en door de tijd) moeten worden gemaakt?
  • Wat is een gunstige businesscase voor toepassing van ‘nieuwe’ energiebronnen en –voorzieningen die de potenties van de ondergrond gebruiken? En hoe zijn die te implementeren?

ka implementatieImplementatie

  • Hoe is de balans tussen de capaciteiten van het natuurlijk systeem in relatie tot de energiebehoefte te herstellen? Wat is de rol van landmanagement hierin?
  • Hoe is de potentie van de ondergrond voor duurzame energievoorziening beter te benutten?
  • Welke kansen voor efficiënte functiecombinaties liggen er (zoals WKO – sanering van grondwater)?
  • Hoe kan, met behulp van de ondergrond, energie efficiënt en duurzaam worden opgeslagen en getransporteerd (realiseren van warmtenetten, sluiten energieketens) en welke technologische kennis is daarvoor nodig?
  • Hoe kunnen (negatieve) effecten / gevolgen voor het natuurlijk systeem van verschillende soorten energiewinning worden gemitigeerd?
  • Hoe kunnen de rolverdeling van en samenwerking tussen markt, overheden, kennisinstellingen en burger worden geoptimaliseerd bij nieuwe energiefuncties in de ondergrond?

ka evaluatieEvaluatie

  • Hoe kunnen de effecten van de energievoorziening (winning, opslag en levering) op bodem, ondergrond en grondwater worden gemonitord?

Nieuwe kennisvragen actualisatie 2018

In aanvulling op de kennisvragen geformuleerd in de Kennisagenda Bodem & Ondergrond 2016, zijn de volgende kennisvragen actueel:

  • wat betekent de energietransitie voor de leidinginfrastructuur in stedelijk gebied met toenemende behoefte aan stadsverwarmingssystemen, opslag van warmte en uit gebruik nemen van aardgasleidingen. Het is druk met leidingen in de bodem direct onder het maaiveld; wat komt er allemaal kijken als er nog meer leidingen bij komen? Deze vraag heeft ook een relatie met de opgaven voor ondergrondse infrastructuur.
  • wat is de integriteit van bestaande en verlaten diepe putten zoals gebruikt voor aardgas/aardoliewinning, zoutwinning, steenkoolwinning. Lekkage van diepe putten kan potentieel leiden tot verontreiniging van het ondiepere grondwater of emissie van methaan als broeikasgas. Aard en omvang zijn belangrijk om te weten om de milieubelasting te kunnen schalen ten opzichte van andere milieubelastende menselijke activiteiten.
  • wat zijn de kansen en risico’s van waterstofopslag in lege gasvelden als vorm van tijdelijke energieopslag. Windenergie kan omgezet worden in waterstof als er geen vraag is naar elektriciteit. Een mogelijk opslagmedium voor dit waterstof zijn lege gasvelden.
  • hoe groot is de interferentie tussen geothermie en olie/gaswinning in dezelfde reservoirs en tot welke (extra) risico’s leidt dit. In het Westlandgebied en elders wordt geothermische energie onttrokken uit dezelfde reservoirs als het olie of gas. Bij het omgaan met risico’s is het belangrijk dat de effecten van beide ingrepen en hun combinatie goed doorgrond wordt als beide ook spelen in een gebied.
  • wat zijn aandachtspunten voor publiek en lokale overheden voor de inspraakprocedure bij het verlenen van mijnbouwwet-vergunningen. Volgens de nieuwe Mijnbouwwet kunnen lokale overheden, burgers en ook andere partijen op conceptbesluiten reageren. Voor deze actoren is de diepe ondergrond nog vaak Terra Incognita en reëel inzicht in de risico’s is daarom nog maar beperkt aanwezig.
  • wat zijn geschikte techno-economische modellen voor hoge-temperatuur warmte-opslag in stedelijke omgeving. Bij hoge-temperatuur warmte-opslag zullen geregeld meerdere stakeholders betrokken zijn. Dit vraagt om bijpassende businessmodellen en technische beheersconcepten.

bbk MG 5266