Publicaties Kennisagenda bodem en ondergrond
Het bodembeleid verandert de komende jaren ingrijpend en transformeert naar beleid voor de ondergrond. Taken, rollen en verantwoordelijkheden verschuiven. Het beleid krijgt een heel andere inhoud. Bodem en ondergrond worden niet zozeer afzonderlijk aangestuurd maar vooral als onderdeel van het ruimtelijk systeem. Zo wordt bijgedragen aan oplossingen voor maatschappelijke opgaven zoals klimaatadaptatie, waterbeheer en leefomgevingskwaliteit. Die ingrijpende verandering vraagt van politici, bestuurders, ambtenaren, beheerders, bedrijven en burgers inzicht en meer samenwerking. Daar is kennis voor nodig! Welke kennis is dat dan? Hoe verzamelt u die kennis, hoe beheert u die kennis, hoe verspreidt u die kennis? De kennisagenda ondergrond heeft dit als onderwerp.
Actualisatie 2016
Met de actualisatie van de Kennisagenda Bodem en Ondergrond is een belangrijke afspraak in het nieuwe Bodemconvenant nagekomen.
De gezamenlijke overheden schrijven in het Bodemconvenant dat kennisontwikkeling over bodem en ondergrond nodig is voor oplossingen van maatschappelijke uitdagingen, zoals:
- de energietransitie;
- omgaan met klimaatverandering;
- een leefbare stad en leefbaar landelijk gebied;
- voldoende grondstoffen en;
- voedsel- en drinkwaterzekerheid en veiligheid.
Daarom is actualisatie van de strategische Kennisagenda Bodem en Ondergrond een belangrijke afspraak in het nieuwe Bodemconvenant.
De actualisatie is een samenwerking van RWS (Rijkswaterstaat) met de gezamenlijke overheden en het Dutch Soil Platform. Ze laat voor de maatschappelijke opgaven zien:
- wat recente kennisontwikkelingen zijn;
- wie de betrokken partijen zijn en natuurlijk;
- wat de strategische kennisvragen zijn.
Deze agenda gaat in op recente ontwikkelingen, zoals:
- het benutten van de diepe ondergrond;
- de Omgevingswet;
- circulaire economie en;
- het beheer van natuurlijk kapitaal.
De actualisatie van de kennisagenda bodem en ondergrond loopt deels parallel met het Europese project INSPIRATION. Dat werkt de komende jaren aan het opstellen van een Europese Onderzoeksagenda bodem, landgebruik en landbeheer. De stakeholderinterviews in het kader van dit traject zijn meegenomen in de Kennisagenda bodem en ondergrond. Andersom is deze nationale kennisagenda majeure input geweest voor de Europese onderzoeksagenda. Dat biedt weer mogelijkheden voor Nederlandse overheden en bedrijven om ook in Europees verband samen te werken aan kennisontwikkeling.
Fase 2
In 2011 is door de gezamenlijke overheden, vanuit een groeiend bewustzijn van de waarde en onvervangbaarheid van het natuurlijke bodem-water-systeem, de Kennisagenda bodem en ondergrond opgesteld. Belangrijke input voor deze kennisagenda vormde de door het Dutch Soil Platform opgestelde onderzoeksagenda ‘Bodem als partner in duurzame ontwikkelingen, een toekomstagenda voor de bodem’. In 2013 zijn in de Innovatie en kennisagenda bodem en ondergrond (IKABO) de voorgaande kennisagenda’s verder uitgewerkt. Doordat de thema’s die maatschappij bezighouden continu verschuiven zijn de kennisagenda’s toe aan een update. De kennisagenda beweegt daarmee mee met de focus van het moment.
Voor een duurzaam gebruik van het natuurlijk systeem, waaronder bodem, ondergrond en grondwater, nu en in de toekomst, is nieuwe kennis en expertise nodig. Kennis en expertise over de natuurlijke processen en mogelijkheden, economische kansen en de sociaal-culturele betekenis van dit systeem. De druk op ons natuurlijke systeem blijft toenemen. Met de concurrentie om de beschikbare ruimte in de ondergrond, het landgebruik aan het maaiveld, de vergrote behoefte aan grondstoffen, de groeiende bevolkingsomvang en het intensiveren van het gebruik van de diensten van het bodem-water-sedimentsysteem neemt ook de behoefte aan nieuwe kennis over dit systeem toe. Bovendien speelt het natuurlijk systeem een belangrijke rol in de Sustainable Development Goals (SDGs) van de Verenigde Naties, waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd.
De vragen zijn geïnventariseerd bij groep vertegenwoordigers van gemeenten, waterschappen, provincies, het Rijk en de kennisinstituten: professionals en beleidsmakers die in hun dagelijkse praktijk tegen kennislacunes op het gebied van bodem en ondergrond aan lopen. Daarnaast zijn in het kader van het Horizon2020-project INSPIRATION interviews gehouden met de belangrijkste Nederlandse belanghebbenden op het gebied van het natuurlijk systeem en landgebruik. Hun visie op de bijdrage van het natuurlijk systeem aan het oppakken van maatschappelijke opgaven, en de gewenste kennisontwikkeling hiervoor, zijn ook meegenomen in deze agenda. De kennisvragen in deze agenda zijn getoetst bij gebruikers en eigenaars van het natuurlijk systeem, bedrijven, maatschappelijke organisaties en hun adviseurs.
Fase 1
Fase 1 van de Kennisagenda is in maart 2011 afgerond met oplevering van het eindrapport Kennisagenda Bodem en Ondergrond. De 2de fase van de Kennisagenda wordt op een andere manier opgepakt. Concreet betekent dit dat de verdere organisatie van de kennisagenda primair bij een Expertisecentrum Bodem en Ondergrond komt te liggen, onder regie van Bodem+. De betrokkenheid vanuit het UP wordt nog verder uitgewerkt. De Kennisagenda maakt daarmee geen onderdeel meer uit van project Ondergrond. Wel zal inhoudelijke afstemming blijven plaatsvinden.