Klimaatadaptatie

Meerlagenbenadering

De gemeente zet in op een meerlagenbenadering om op een verstandige manier te kunnen omgaan met het veranderende klimaat. Het veranderende klimaat stelt ons voor uitdagingen voor wat betreft het voorkomen van wateroverlast, het beperken van de gevolgen van langdurige droogte en hogere temperaturen. Een verstandig beheer van het (grond-)water kan hieraan een goede bijdrage leveren.

De meerlagenbenadering rust op drie pijlers: preventie, gevolgenbeperking en risicopreventie via locatiekeuze. Dit kan in een structuurvisie concreet worden gemaakt, voorbeelden zijn:

• Preventie: dijken versterken.
• Gevolgenbeperking: geen kwetsbare functies in ondergrondse verblijfsruimtes.
• Locatiekeuze: geen grondwatergevoelige bomen in wijken waar het nauwelijks mogelijk is de grondwaterstand in droge periodes op peil te houden.

Naast de verwachte intensivering van ruimtegebruik heeft dus ook het veranderend klimaat consequenties. De ondergrond kan een nuttige bijdrage leveren aan de opgave een doeltreffend antwoord te geven op deze veranderingen. Door een slimme inrichting van de ruimte kunnen we de ondergrond benutten voor de tijdelijke berging van hemelwater.

Klimaatverandering

Als gevolg van toekomstige klimaatveranderingen is de verwachting dat neerslag meer in extremen zal vallen. Als gevolg daarvan treden mogelijk nieuwe waterbergingstekorten op.

Als gevolg van zeespiegelstijging en bodemdaling zal het water in toenemende mate verzilten, met name in extreem droge periodes. Dit resulteert in problemen voor de agrarische sector, aangezien gewassen beregend dienen te worden met zoet water en gewassen de beschikking dienen te hebben over zoet grondwater.

Klimaatverandering kan in stedelijk gebied tot onder andere extreme hitte en langdurige droogte leiden.

Meer groen draagt in perioden van extreme hitte bij aan minder hitteoverlast in steden. Voldoende waterbergend vermogen van de bodem zorgt bij extreme hoeveelheden neerslag voor minder wateroverlast.

Grondwater en klimaatadaptatie

De combinatie van langere droge periodes (bodemdaling door lagere grondwaterstanden) en heviger buien in nattere winters vergroot het probleem van wateroverlast in parken en laaggelegen delen van de stad. De gemeente gaat onderzoeken wat de effecten zijn van klimaatverandering op de grondwaterstand en welke maatregelen effectief zijn. De inzet is om grondwateroverlast bij nieuwe ontwikkelingen te voorkomen. Voor zeer kwetsbare gebieden wordt een lange termijn visie gemaakt waarin bekeken wordt of in combinatie met de winning van water ten bate van de productie van drinkwater de problemen verminderd kunnen worden.

Gemeenten zouden met maatregelen voor meer openbaar groen en waterbergend vermogen moeten aanhaken bij beleidsterreinen als infrastructuur, volksgezondheid, veiligheid en duurzaamheid. Een voorbeeld van meer openbaar groen is een groene infrastructuur, zoals parken en plantsoenen. Een bijkomstigheid van openbaar groen is de onafgedekte bodem, oftewel niet bedekt door wegen, gebouwen, enzovoort. Hierdoor wordt de capaciteit van de bodem om water te infiltreren vergroot. Voor een optimale waterberging kan de gemeente bijvoorbeeld wadi's aanleggen die ervoor zorgen dat het riool minder wordt belast bij overmatige neerslag. Een wadi is een veelal begroeide verlaging van het maaiveld. Bij hevige regenval komt de wadi onder water te staan, doordat hemelwater via de daken van omliggende gebouwen naar de wadi wordt afgevoerd.

Particulieren kunnen 'groene daken' aanleggen, of (gevel)tuintjes waarvan de bodem niet bedekt is. Subsidies voor particuliere initiatieven op dit gebied zijn hiervoor een extra stimulans.

Steden en dorpen zijn de plekken waar wij wonen, werken, ondernemen en onze vrije tijd doorbrengen. De stad is de motor van onze economie. Een goede kwaliteit van de leefomgeving van steden en dorpen is daarom voor ons essentieel. Deze kwaliteit staat onder druk door heviger regen, langduriger droogte en meer warme dagen. Dit zorgt nu al voor omvangrijke grote schade aan gebouwen, infrastructuren, openbare ruimte, gezondheid en economie. De ontwrichting van de stad Kopenhagen als gevolg van hevige regenval op 2 juli 2011 moet ons aan het denken zetten. De wijze waarop wij nu omgaan met hemelwater maakt dat we kwetsbaarder worden en piekbuien en droogteperioden in de toekomst steeds minder goed kunnen opvangen. Onderzoek laat zien dat de schade enorm oploopt als we niets doen. De rekening komt bij onwetende woningeigenaren, bedrijven en de belastingbetaler van de toekomst - onze kinderen - terecht. Het is belangrijk deze schade te voorkomen. Door de opgave nu al te combineren met andere opgaven kan een verbetering van de stedelijke kwaliteit worden bereikt, en kunnen toekomstige kosten vermeden worden.

Het weer wordt extremer, waarbij perioden met een overschot aan (regen)water zullen worden afgewisseld door perioden met te weinig aanbod aan zoet water. Daarop moet worden ingespeeld met het langer vasthouden van water. Als gemeente anticiperen wij hierop door bij nieuwe ontwikkelingen en bij herontwikkeling het regenwater te scheiden van het afvalwater (het afkoppelen van regenwater). Dit water zal veel vaker op maaiveld in de openbare ruimte worden opgevangen. Omdat dit meestal tijdelijk is, zijn prima functiecombinaties mogelijk met bijvoorbeeld groen en recreatie. Dit afkoppelbeleid kun je kenschetsen als een stille ‘blauwe revolutie’ die ons nu al voldoende ruimte moet geven om op de toekomstige waterproblemen te anticiperen. De opgave is om hierbij ruimtelijke meerwaarde te creëren. Als inspiratiebron verwijzen we naar het in ontwikkeling zijnde ‘kookboek voor gebiedsgericht grondwater en bodembeheer’.

Maatregelen

Wij zetten in op:

• Het bij nieuwe ontwikkelingen en herontwikkeling scheiden van regenwater en afvalwater, door het afkoppelen van regenwater van gebouwen en de openbare ruimte.
• Het creëren van meer ruimte voor waterberging door onder andere vergroening van wijken en dorpen, verruiming van waterpartijen en klimaatbestendige inrichting van beken en sprengen.
• Het combineren van klimaatbestendigheid met verbetering van de biodiversiteit en het toevoegen van recreatiemogelijkheden en ruimtelijke kwaliteit.
• Met name in het stedelijk gebied zullen deze maatregelen ook moeten bijdragen aan extra verkoeling om de effecten van hete zomerdagen te beperken.