Bodem+

Agendering van Bodemenergie

Grondwaterbelangen moeten onder de aandacht worden gebracht van de opstellers van de visie. Dat vereist het overdragen van informatie op het juiste moment en in de juiste vorm, maar ook het verkrijgen van draagvlak op het juiste moment. Zie de introductie tot het proces van agenderen van grondwaterbelangen.

Gevolgen

Open systemen: Kenmerkend voor deze techniek is dat grote hoeveelheden grondwater in watervoerende lagen worden verpompt, over het algemeen heen en weer tussen zomer- en winterseizoen (zie figuur). Hierbij kan het ondergrondse ruimtegebruik (veel) groter zijn dan het bebouwde perceel. In gebieden met een hoge bouwdichtheid kunnen deze systemen elkaar daardoor (ver)hinderen. Daarnaast vinden lokaal en periodiek grondwaterstandsveranderingen plaats en wordt het grondwater lokaal enkele graden warmer of kouder dan gemiddeld. Dit maakt een check op extra wateroverlast en andere vormen van grondwatergebruik noodzakelijk. Plaatsing van een WKO systeem binnen een mobiele grondwaterverontreiniging kan leiden tot een versnelde vermenging van verontreinigd en schoon water. Tijdige bewuste combinatie en een gebiedsgerichte benadering kan echter leiden tot concepten waarbij WKO bijdraagt aan sanering of beheersing van mobiele verontreinigingen.

Bodemwarmte wisselaar: Bodemwarmtewisselaars zijn gesloten leidingssystemen in de grond met daarin een (antivries) mengsel, waarmee warmte en/of koude uit de bodem gehaald wordt. Het mengsel krijgt in de bodem een temperatuur van zo'n 12 graden en kan hierdoor gebruikt worden voor het verwarmen (winter) of koelen (zomer) van gebouwen. Met deze systemen wordt bespaard op de hoeveelheid energie. Over het algemeen is de warmtevraag voor woningen hoger dan de koudevraag. Wanneer systemen niet goed gedimensioneerd zijn kan dit op termijn leiden tot zodanige afkoeling dat het systeem niet overal meer werkt. Vooral in woonwijken met een dichte bebouwing en relatief trage grondwaterstroming is dit risico aanwezig. Bodemwarmtewisselaars hebben een lengte van enkele tientallen tot honderden meters nodig om warmte cq. koude goed uit te kunnen wisselen met het bodempakket.

Deze afstand kan oppervlakkig in lussen worden aangebracht, of met enkele diepe boringen. Aangezien deze techniek met name interessant is voor woningen wordt deze tegenwoordig ook veelvuldig in nieuwe woonwijken toegepast. Iedere woning krijgt dan zijn eigen leiding met bijbehorende boring. Door deze boringen kunnen scheidende lagen in de ondergrond doorboord worden. Dit kan leiden tot bedreiging van dieper liggende voorraden schoon grondwater door kortsluitstromingen. Omdat het gesloten systemen betreft is er verder weinig directe interactie met eventueel aanwezige grondwaterverontreiniging.

Beleidsthema’s/maatschappelijke opgaven

In een structuurvisie wordt het ruimtelijk beleid aan belangrijke beleidsthema’s en maatschappelijke opgaven gekoppeld. Voor het agenderen van een grondwaterbelang is het daarom noodzaak het grondwaterbelang daarmee in verband te brengen.

Door de uitwisseling van warmte en koude met de bodem, en vooral het grondwater daarin, kan de energierekening van burgers en bedrijven worden verlaagd en de CO2-uitstoot worden verminderd. Daarmee draagt bodemenergie bij aan een verdere verduurzaming van onze energievoorziening. Dat is voor iedereen winst. Beschikbaarheid van bodemenergie kan een interessante vestigingsvoorwaarde voor bedrijven zijn.

Ruimtelijke relevantie

Doordat WKO-systemen bij de huidige energieprijzen financieel aantrekkelijk zijn en door de overheid wordt gestimuleerd, is verdere groei te verwachten.

Het is van belang dat bestaande bodemenergiesystemen efficiënt blijven functioneren en dat de beschikbare capaciteit van de bodem/het grondwater voor de ‘levering van bodemenergie’ ook in de toekomst optimaal kan worden benut. Daar kunnen ruimtelijke ordening en de structuurvisie aan bijdragen. Gebruiksvormen die kunnen conflicteren met bodemenergie kunnen worden ontmoedigd. De structuurvisie kan ook ruimtegebruik aanmoedigen dat gebruik van bodemenergie stimuleert.

Voorbeelden waaruit dit belang blijkt zijn als volgt te vinden.

Energiebesparing met bodemenergie:

Inpassing van bodemenergie in gebieden en combinatie met bodemsanering:

Algemene informatie over bodemenergie:

Geothermie en reductie CO2-emissie:

Energiezuinig koelen met warmte- en koudeopslag:

Praktijkvoorbeelden van bodemenergie:

Lagere opbrengsten bodemenergie door interferentie van individuele systemen:

Ordening van bodemenergie via interferentiegebieden:

Effecten van bodemenergie op de stedelijke omgeving:

Regie op de ondergrond in Groningen:

Veilig gebruik van bodemenergie:

Risico’s voor drinkwater uitsluiten:

Toelichting grondwatersysteem via gidsmodel

Het belang van het grondwater voor bodemenergie kan worden uitgelegd aan de hand van zogenaamde ‘gidsmodellen’. Daarin speelt het ‘hydrologisch systeem’ een belangrijke rol.

Delen